عکس: حمیدرضا پیره

نشست «بررسی راهکارهای توانمندسازی باغ ابریشم» ۳۰ مهرماه سال جاری، با حضور مسئولین اجرایی و فعالین فرهنگی دانشگاه رازی به دعوت حوزه ریاست دانشگاه و در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی دانشگاه رازی و رفع دوگانکی محله باغ ابریشم- دانشگاه رازی برگزار شد. در حالی که برخی دانشگاه رازی را به دلیل پوشش منطقه وسیعی از قسمت شمالی منطقه باغ ابریشم، عاملی در ضعف اقتصادی محله باغ ابریشم دانسته و آن‌را دیواری فی‌مابین این محله و زندگی شهری می‌دانند، «دکتر ابراهیم اعلمی آل‌آقا» رئیس این دانشگاه بر تعهد اجتماعی دانشگاه رازی بر منطقه مجاور خود تأکید کرد و گفت: «به نظر می‌رسد تاکنون تحت تأثیر حضور دانشگاه، ضررهایی متوجه محله باغ ابریشم شده است. مردم این منطقه در مقایسه خود با ساکنین قسمت شرقی طاق‌بستان یعنی «مسکن» احساس محرومیت بیشتری دارند و ممکن است دانشگاه را مقصر بدانند. ما باید به سمتی برویم که این نگاه زدوده شود و نقطه قوتی برای منطقه مجاور خود باشیم. ما در راستای ایفای رسالت اجتماعی خود با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، متعهد به ارائه خدماتی به مردم منطقه باغ ابریشم هستیم.»

نقطه اتکای این نگاه برخلاف رویکرد پیشین استفاده از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های درونی دانشگاه است. رئیس دانشگاه رازی گفت: «تاکنون جلسات بسیاری برای رسیدگی به مسائل منطقه باغ ابریشم تشکیل شده اما نتیجه‌ای در بر نداشته است، دانشگاه برای ایفای رسالت اجتماعی خود از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های درونی خود استفاده خواهد کرد. از جمله این ظرفیت‌ها دبیرستان‌های وابسته به دانشگاه است که می‌توان از آن جهت برگزاری کلاس‌های آموزش، تقویتی و کارآفرین استفاده کرد.» او افزود: «همجواری دانشگاه رازی با منطقه باغ ابریشم باید به رشد و توسعه اجتماعی و اقتصادی این منطقه کمک کند. ما در میان‌مدت به دنبال ایجاد بافت دانش‌بنیان در این محدوده هستیم، مذاکراتی با مدیران استانداری کرمانشاه نیز انجام شده است تا از طریق تغییرات ساختاری جدی، یک منطقه دانش‌بنیان، فناوری و گردشگری را نیز در محدوده مجاور دانشگاه داشته باشیم.» اگر چه دانشگاه رازی برای چندمین بار عزم ورود به این عرصه را کرده است اما این‌بار دانشگاه خود را از بدنه باغ ابریشم جدا ندانسته و به دنبال آن است که تریبون اهالی این محله باشد. دکتر اعلمی در این‌باره گفت: «دانشگاه به تنهایی نمی‌تواند مجری طرح توانمندسازی منطقه باغ ابریشم باشد اما می‌تواند به نمایندگی از مردم این منطقه و از طریق مکاتبات، برگزاری جلسات و ارتباط با دستگاه‌های اجرایی و متولیان ذی‌ربط، پیگیر مطالبات، مسائل، نیازها و مشکلات آنها باشد. ما می‌خواهیم با همکاری دستگاه‌های اجرایی استان تسهیل‌گر رشد و توسعه منطقه باغ ابریشم باشیم و مطالبات مردم این منطقه را به گوش مسئولین ذی‌ربط برسانیم تا در تخصیص اعتبارات، منابع و امکانات استان به مردم این منطقه تبعیضی صورت نگیرد. اراده ما بر این است که در مسیر توانمندسازی منطقه باغ ابریشم حرکت کنیم، در ابتدای راه هم قطعاً با مشکلاتی مواجه خواهیم بود اما رسالت اجتماعی ما ایجاب می‌کند که نسبت به این موضوع و شرکت در جلسات مرتبط با آن جدی باشیم.»

باغ ابریشم به مثابه مسأله

یکی از مسائلی که تا کنون مانع ایجاد تحول پایدار در باغ ابریشم شده است وجود پیش‌فرض‌ها و تمرکز بر این محله به عنوان یک مشکل است. «دکتر سجاد دادفر» مدیر حراست دانشگاه با تأکید بر تبدیل «مشکل» به «مسأله» و یافتن یک راه‌حل برای مسأله از سوی دانشگاه گفت: «مشکل را همه می‌توانند ببینند اما تبدیل مشکل به مسأله و ارائه راهکار برای حل آن، مبحثی کاملاً تخصصی و در حیطه کاری متخصصین امر است. دانشگاه بالاترین مرجع برخورداری از متخصصین است که می‌تواند در زمینه‌های مختلف به ویژه در حیطه مسائل اجتماعی و روانشناسی برای تبدیل مشکل به یک مسأله و ارائه راهکار ورود کند.» اگر چه دانشگاه می‌تواند در تبدیل مشکل به مسأله حضور مؤثری داشته باشد، اما برای حل مسأله باید همه نیروهای استان را به میدان آورد. دکتر دادفر در این‌باره گفت: «دانشگاه رازی یک بخش از کار است و در زمینه طرح مسأله و ارائه راهکار می‌تواند کمک کند اما در حیطه اجرایی و عملیاتی نیازمند استفاده از تمامی ظرفیت‌های موجود در استان هستیم. دانشگاه رازی در زمینه آموزشی و آگاهی‌بخشی، با ایجاد مرکز مشاوره و کارگاه‌های آموزشی می‌تواند به مردم منطقه باغ ابریشم خدمات ارائه نماید اما نهادها و سازمان‌های دیگر در عرصه‌های سیاسی، انتظامی، اجتماعی، خدماتی و… نیز باید پای کار بیایند و رسالت خود را انجام دهند.»

رویکرد کلان در حل مسأله

«دکتر طهماسب علیپوریانی» سرپرست معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه درباره ورود سایر دستگاه‌های اجرایی استان به این حوزه و اتخاذ یک رویکرد کلان گفت: «آنچه که رسیدن به هدف مطلوب در خصوص طرح توانمندسازی باغ ابریشم را میسر می‌سازد، وحدت در بینش و نوع نگاه به موضوع است. ما نسبت به این منطقه و مسائل مردم احساس مسئولیت می‌کنیم. همه مسئولین استان اعم از نیروی انتظامی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابخانه‌ها و… باید برای رسیدگی به مسائل و مشکلات منطقه باغ ابریشم پای کار بیایند. شروع طرح توانمندسازی باغ ابریشم توسط دانشگاه نقطه عطفی برای ادای رسالت اجتماعی خود نسبت به محیط پیرامونی است و هر یک از واحدهای دانشگاه اعم از معاونت‌ها باید دست به دست هم دهند و در این زمینه کمک کنند.»

در ادامه «دکتر فرزاد ویسی» معاون پژوهش و فناوری دانشگاه نیز ضمن اشاره به کم‌کاری نهادهای تخصصی استان، بر لزوم نقش حمایتی دانشگاه رازی اشاره کرد و گفت: «متولی رسیدگی به مسائل این منطقه، نهادهای تخصصی از جمله شهرداری، بهزیستی، آموزش و پرورش هستند کما اینکه در همه استان‌های کشور نهادهای تخصصی متولی کاهش آسیب‌ها و رسیدگی به امور مردم مناطق حاشیه‌ای هستند. سازمان‌های اجرایی که امکانات و بودجه‌های قابل توجهی دارند تاکنون برای ساماندهی منطقه باغ ابریشم کار درخوری انجام نداده‌اند.» دکتر ویسی افزود: «دانشگاه می‌تواند مشوق‌هایی برای ترغیب دانش‌آموزان و جوانان منطقه باغ ابریشم لحاظ کند، از جمله حمایت از پذیرفته‌شدگان این محله در دانشگاه رازی یا ارائه امکانات ورزشی دانشگاه به جوانان.»

«خشایار شیخی» مدیر امور اداری دانشگاه نیز با تأکید بر اتخاذ یک رویکرد کلان گفت: «حاشیه‌نشینی فقط مختص منطقه باغ ابریشم نیست و در حال حاضر ۳۰۰ هزار نفر حاشیه‌نشین در کرمانشاه وجود دارد، برای اجرای طرح توانمندسازی منطقه باغ ابریشم باید به ظرفیت‌های درون دانشگاه توجه کنیم و کارگروهی در این زمینه نیز تشکیل شود. او با اشاره به سند ملی راهبردی احیا و بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده با رویکرد مباحث فرهنگی در سال ۱۳۹۳، گفت: «موضوع حاشیه‌نشینی در باغ ابریشم به قبل از سال ۱۳۴۰ برمی‌گردد، در اجرای طرح توانمندسازی این منطقه رسالت دانشگاه سنگین‌تر می‌شود و می‌توان از تجربیات شهری استفاده کرد و تمرکز دانشگاه بر ظرفیت جوانان این منطقه باشد.»

«دکتر جهانگیر کرمی» مسئول مرکز مشاوره دانشجویی دانشگاه رازی نیز به‌عنوان متولی درون دانشگاهی از آغاز فاز عملیاتی این طرح خبر داد و خواستار بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌های زیرمجموعه دانشگاه و گروه‌های دانشجویی برای پیشبرد طرح توانمندسازی منطقه باغ ابریشم شد: «جوانان دغدغه‌مند سرمایه ارزشمندی هستند که می‌توانند راهگشای این طرح باشند، هیات رئیسه و همه مجموعه‌های دانشگاه خود را مقید به همراهی طرح توانمندسازی منطقه باغ ابریشم بدانند.» دکتر کرمی در ادامه با تأکید بر طرح‌های پیشین در استان پیرامون محله باغ ابریشم گفت: «ارائه خدمات مشاوره‌ای، آموزشی و ورزشی می‌تواند آغاز خوبی برای ورود به این موضوع باشد. رایزنی‌هایی با نیروی انتظامی، معاونت فرهنگی سپاه حضرت نبی‌اکرم(ص) استان، جهاد دانشگاهی، آموزش و پرورش و بهزیستی انجام داده‌ایم، تفاهم‌نامه‌ای نیز با اداره کل بهزستی استان در خصوص ارائه خدمات مشاوره‌ای به مردم این منطقه آماده کرده‌ایم. ما آمادگی لازم برای ارائه مشاوره تحصیلی و روانشناختی به مردم منطقه باغ ابریشم را داریم و می‌توانیم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، کلاس‌های تقویتی برای دانش‌آموزان برگزار کنیم.» از آنجا‌که یکی از ضعف‌های برنامه‌های پیشین، نبود یک جدول زمانی بوده است، کرمی درباره ایجاد یک برنامه زمانی گفت: «قرار است که بعد از شش ماه، در جلسه‌ای با حضور اعضای ذی‌ربط گزارشی در خصوص فعالیت‌های انجام شده و میزان پیشرفت طرح ارائه گردد.»

رویکرد خرد در حل مسأله

در حالی که رییس دانشگاه از این سخن می‌گوید که دانشگاه باید تریبون مردم باغ ابریشم برای شرح و بیان مشکلاتشان باشد، «دکتر محمد مهدی معینی» مسئول بسیج اساتید دانشگاه رازی با اشاره به اهمیت نقش رسانه‌های دانشگاهی در این حوزه گفت: «علاوه بر آن‌چه گفته شد، باید از ظرفیت‌های رسانه‌ای استفاده کرد و با کار خبرنگاری به بازتاب مشکلات و مسائل این منطقه پرداخت. استفاده از رسانه‌های مجموعه دانشگاه، تهیه، عکس، فیلم و گزارش از وضعیت این محله و ارائه آن به افکار عمومی و دستگاه‌های اجرایی و متولیان ذی‌ربط می‌تواند راهی برای بیان خواسته‌های مردم این محله باشد. گام اول شناسایی دقیق وضعیت منطقه و بافت جمعیتی مورد هدف و مسائل و مشکلات محله است که باید با همفکری و همکاری بزرگان محله، مسجد و بسیج شروع شود.»

در ادامه «سید محمد بلادی‌نژاد» مسئول باشگاه دانشجویان دانشگاه رازی به بیان تجربیات و مشاهدات میدانی حاصل از آغاز بکار و شروع فرآیند ساخت مستند «دیوار ابریشم» پرداخت. این مستند روایتی است مردم نگارانه که به داستان همسایگی دانشگاه رازی و محله باغ ابریشم می‌پردازد. بلادی‌نژاد با اشاره به آنکه باید بحث را در سطح خُرد و در زندگی روزمره مردم باغ ابریشم دنبال کرد گفت: «مشکلات مردم این منطقه بسیار ابتدایی‌تر از آن است که می‌پنداریم. نشستن پای صحبت اهالی محله اعم از کودکان، ساکنین، کسبه دلیلی است بر آنچه در این سال‌ها اتفاق نیفتاده است. گلایه‌ها، دغدغه‌ها و انتظاراتی که می‌بایست برای دانشگاه هم بصورت ملموس حائز اهمیت باشد در این مستند به نمایش در آمده است.» او در ادامه به این باور اهالی این محله اشاره کرد که دانشگاه باغ ابریشم را تبدیل به جایی کرده است که در آن زندگی شهری جریان ندارد: «نقطه مشترک تمامی صحبت‌ها تأکید بر جای خالی دانشگاه در محله، برای تمامی ساکنین و کسبه بوده که معتقدند دیوار حائل دانشگاه، بلوار باغ ابریشم را به گذری سواره تبدیل کرده است که ناخواسته فضای رقابتی بازار را به محلی برای تقویت کسب و کارهای ناسازگار تبدیل کرده است.» او افزود: «عدم وجود فضای ورزشی در محله، نگرانی بابت آینده فرزندان، و انتظار از دانشگاه جهت اینکه تریبون مردم محله باغ ابریشم در نابرابری های اجتماعی باشند از دیگر موارد مطرح شده از سوی اهالی بوده است.»

«دکتر احسان امیری»، مدیر کل اجتماعی دانشگاه نیز با تأیید گفته‌های مسؤول باشگاه دانشجویان دانشگاه، از اهمیت داشتن نگاهی تعاملی و پیگیری امور توسط مجموعه‌های دانشجویی و چابک برای رفع این احساس در مردم محله سخن گفت: «باید با نگاهی تعاملی به سراغ این ماجرا رفت. در جلسات و گفتگوهای اداری همگی با توپ پر از بایدها و نبایدهایی می‌گویند که باغ ابریشم به آن نیاز دارد. اما با خروج از این جلسات همگی فراموش می‌شود. کارشناسان ما درگیر روزمرگی‌های اداری هستند. آن‌چه در دنیا برای حل چنین معضلاتی جواب داده است استفاده از نیروهای چابک، فعالین مدنی و اگر بخواهم در دانشگاه بگویم استفاده از مجموعه‌های دانشجویی است. بدنه مدیریتی دانشگاه بهتر است راهبردهای مدیریتی را مشخص کند و مجموعه‌هایی مثل باشگاه دانشجویان دانشگاه رازی در قالب مجموعه‌های دانشجویی ضمن آنکه کار مدنی را مشق می‌کنند به حل مسائل این منطقه بپردازند. مدیران دانشگاه نیز با حمایت لجستیکی این‌ها را پشتیبانی کنند.»

در پایان دکتر اعلمی، ضمن جمع‌بندی گفته‌های حاضران با تأکید بر بهره‌گیری از هردو رویکرد خرد و کلان در طرح توانمندسازی باغ ابریشم بر اهمیت استفاده از امکانات و ظرفیت‌های دانشگاه تأکید کرد و مقرر شد مجموعه‌های دانشجویی همچون باشگاه دانشجویان و بسیج دانشجویی در اجرای طرح، حضور فعال داشته باشند و از توان رسانه‌ای دانشگاه حداکثر استفاده صورت گیرد.

«باغ ابریشم» یکی از محلات حاشیه‌ای کلانشهر کرمانشاه است که در ضلع جنوبی دانشگاه رازی قرار دارد و از مشکلات و معضلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی رنج می‌برد.