سحر رنجبر | کارگاه‌ نظریه‌پردازی، نقد و مناظره، ویژه اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی توسط دبیرخانه کمیته دستگاهی حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی دانشگاه رازی با همکاری معاونت پژوهشی و فناوری و همین‌طور معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه رازی دوم اسفندماه برگزار شد. در این نشست محورهای آشنایی با فرآیند پیشنهاد و برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی، معرفی انواع کرسی‌های تخصصی (نظریه‌پردازی، نقد و مناظره)، چگونگی نظریه‌پردازی در علوم انسانی و معارف دینی و همین‌طور بررسی سازوکارهای تشویقی برای حضور در حوزه نقد و نظریه‌پردازی، با حضور دکتر «علی‌اکبر مسگر» معاون حمایت و گفتمان‌سازی شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی شد. برگزاری این نشست با هدف برطرف کردن سولات اساتید و دانشجویان حول موضوع برگزاری کرسی‌ها انجام گرفت تا با شفاف‌سازی مسلئل پیرامون این کرسی‌ها و فهم روشن سازوکارهای آن، جلسات فعال‌تری تشکیل شود.

دکتر مسگر با اشاره به این مسئله که هیئت حمایت از کرسی‌های نقد و مناظره در شورای عالی انقلاب فرهنگی با آیین نامه‌های وزارت علوم کار می‌کند؛ گفت: «این هیئت بین سال‌های ۸۱ و ۸۲ در پی مطالبه دانشگاهیان و حوزویان از رهبر شکل گرفت و مسئولیت این کار به شورای عالی انقلاب فرهنگی سپرده شد. شورا هیئتی را با نخبگان آن زمان تاسیس کرد که در ابتدا، کار در فرهنگستان علوم شروع و در نهایت به خود شورای انقلاب فرهنگی منتقل شد. این هیئت در سال ۸۴ در شورای انقلاب پایه‌ریزی شد و وظیفه اصلی آن حمایت پسینی از نظریه‌پردازی‌ها است، نه تولید و دخالت در آن‌ها.» او در ادامه اضافه کرد: «هیئت از طریق شوراهای نظریه‌پردازی و کمیته‌های دستگاهی در دانشگاه‌ها، کمیته‌ای شکل می‌دهد که زعامت آن با رئیس دانشگاه و دبیری آن بر عهده معاونت پژوهشی است. این کمیته قرار است کرسی‌های ترویجی و کرسی‌های تخصصی برگزار کند.» دکتر مسگر با اشاره به اینکه در کرسی‌های ترویجی هدف نظریه‌پردازی نیست و دنبال ایده و طرح نو نیستیم؛ گفت: «در کرسی‌های ترویجی صرفاً به دنبال گفت‌وگو هستیم که این گفت‌وگوها استادمحور هستند و با معاونت‌های پژوهشی دانشگاه کار می‌کنند. هدف کرسی‌های ترویجی، تعاطی افکار و تضارب آرا است. هیئت رئیسه دانشگاه نباید کرسی ترویجی را به این خاطر که حرف نو ندارد، رد کند. در کرسی‌های ترویجی خود هیئت دخالت ندارد و دانشگاه موضوع را مصوب، ناقد را انتخاب و بعد از برگزاری آن، گواهی‌ها را جهت امضا برای ما می‌فرستد. اساتید می‌توانند با وجود پر نکردن طرح‌نامه، یک ایده دست‌نویس ۸ صفحه‌ای ارائه دهند که حتی مستند مقاله هم نباشد اما خود استاد به آن نتایج رسیده باشد. این ایده در جلسه شورای نظریه‌پردازی مطرح می‌شود و حتی می‌توان قبل از جلسه نظر دو ارزیاب را در مورد آن پرسید.» به گفته دکتر مسگر کرسی‌های ترویجی می‌توانند با یک ناقد هم برگزار شوند، اما اگر با دو ناقد قرار باشد انجام شوند، باید یکی از آن‌ها خارج از حوزه دانشگاه باشد. او گفت: «در این کرسی‌ها چهار نمره پژوهشی به ارائه‌دهنده، دو نمره فرهنگی به ناقد و یک نمره فرهنگی هم به مدیر جلسه اختصاص داده می‌شود. در آیین‌نامه جدید دو نمره فرهنگی ناقد و ارائه‌دهنده به پژوهشی تبدیل شده است.» دکتر مسگر تأکید کرد که کرسی‌های آزاداندیشی و دانشجویی که با معاونت فرهنگی کار می‌کنند، هیچ ارتباطی به معاونت حمایت و گفتمان‌سازی شورای عالی انقلاب فرهنگی ندارد.

به گفته دکتر مسگر، دانشگاه می‌تواند کرسی‌های ترویجی را برای حل مسائل استان خودش به کار ببرد. او گفت: «ماهیت گفت‌وگوهای ما علوم انسانی است و برای غیر از آن گفت‌وگو نداریم. دانشکده‌های دیگر اگر موضوعات علوم انسانی را انتخاب کنند، می‌توانند این کرسی‌ها را به شرط گذاشتن یک هم‌تراز برگزار کنند که باید سویه علوم انسانی این کرسی‌ها برای دانشگاه احراز شود. دانشگاه می‌تواند برای کرسی‌های نظریه‌پردازی با ادارات و سازمان‌هایی مانند شهرداری و میراث فرهنگی و … قرارداد ببندد، استادان برای نیازهای کرمانشاه تولید محتوا کنند و از دل آن قراردادهای پژوهشی منعقد شود تا دانشگاه بتواند از آن بهره‌برداری کند. لازم است با برگزاری کرسی‌ها به صورت مسئله‌محور، پای مسئولین استانی به گفت‌وگوها باز شود.»

دکتر مسگر با بیان اینکه کرسی‌های تخصصی فضای گفت‌وگو نیست گفت: «هدف این کرسی‌ها ارائه یک ایده نو و عملیاتی با هدف تبیین واقعیت و جلو بردن مرز معرفتی در این حوزه است. کرسی‌های تخصصی در سه قالب برگزار می‌شود: نظریه‌پردازی، نوآوری و نقد. هدف نظریه‌پردازی ارائه یک تئوری جدید است و طی هجده سال کار تنها ۳۰ نظریه احراز شده‌اند. نوآوری سطحش پایین‌تر است و شامل گردآوری‌های جدید و روشمند از یک رویداد با نگاهی نو می‌شود.» او ادامه داد: «کار شورای نظریه‌پردازی دانشگاه این است که کرسی‌های ترویجی و تخصصی را در دانشگاه گفتمان‌سازی کند. طبق آیین‌نامه، کرسی‌های تخصصی در بخش نظریه‌پردازی بین هفت تا ۱۲ نمره و در بخش نوآوری و نقد بین پنج تا هفت نمره امتیاز دارند.»

به گفته دکتر مسگر، اختیارات برگزاری کرسی‌های ترویجی با دانشگاه است اما کرسی‌های تخصصی این‌طور نیست. در مورد کرسی‌های تخصصی، دانشگاه طرح‌نامه نظریه‌پردازی را به همان طریق کرسی‌های ترویجی از استاد مربوطه می‌گیرد و در شورای نظریه‌پردازی دانشگاه مطرح می‌کند. دو ارزیاب آن را بررسی می‌کنند و بعد از آن طرح‌نامه و تمام مستنداتش به دبیرخانه شوراهای تخصصی در دانشگاه‌ها ارسال می‌شود. در شوراهای تخصصی کارگروه‌هایی وجود دارندکه طرح‌نامه‌ها بعد از بررسی توسط آن‌ها وارد شورای تخصصی شده و در مورد اصلاحیه گرفتن، تأکید و یا رد شدن آن‌ها تصمیم گرفته می‌شود. شورای تخصصی طرح پذیرفته شده را در نشست پیش اجلاسیه با حضور پنج ناقد و پنج داور برگزار می‌کند. دکتر مسگر گفت: «در این نشست استاد ایده خودش را بیان می‌کند و ناقدان و داوران پیرامون صحبت‌های او نظر می‌دهند. اگر طرح در این جلسه پذیرفته شد، وارد مرحله اجلاسیه می‌شود و داوران براساس شیوه ارائه، نوآوری و شیوه پاسخ‌گویی ارائه‌دهنده نمره می‌دهند و در مورد طرح تصمیم می‌گیرند. در صورت پذیرش ما به عنوان نهاد حامی شروع به کار می‌کنیم، آن‌ها را برای اخذ وام، گرنت میثاق، حمایت بنیاد ملی نخبگان معرفی و کتابشان را در انتشارات سمت چاپ می‌کنیم، همین‌طور در همایش سالانه جوایزی به آن‌ها اهدا می‌شود.»

دکتر مسگر به تغییراتی در آیین‌نامه جدید اشاره کرد و گفت: «کرسی‌های ترویجی را به سه نوع تقسیم کرده‌ایم. نوع اول با سه منتقد برگزار می‌شود و به بحث درخصوص ساختارهای اجتماعی و سیاسی مملکت می‌پردازد که پنج امتیاز پژوهشی دارد. نوع دوم به همین سبکی که در ابتدای جلسه توضیح دادم جلو می‌روند و کرسی‌های نوع سوم با موضوع نقد سیاستی و به صورت مکتوب هستند.» به گفته دکتر مسگر، امتیازات کرسی‌های نظریه‌پردازی و تخصصی افزایش دوبرابری داشته است. اگر کرسی‌های نظریه‌پردازی با نمره ۹۰ احراز شوند تا ۲۰ نمره پژوهشی و کرسی‌های تخصصی نوآوری و نقد هم تا ۱۵ نمره پژوهشی ارتقا پیدا کرده‌اند. او همچنین شرط تبدیل وضعیت استاد تمامی به استاد ممتازی را داشتن یک کتاب حاوی نظریه و شرط تبدیل دانشیاری به استاد تمامی را برگزاری کرسی‌های ترویجی دانست.

دکتر مسگر در پایان صحبت‌هایش گفت: «تلاش ما بر تمرکززدایی و مرکزیت‌گریزی از هیئت است. ما دستگاه اجرایی هستیم و صرفاً می‌توانیم حمایت کنیم، به این صورت که شورای عالی انقلاب می‌تواند نهادهایی را پای کار بیاورد و از اساتید دانشگاه حمایت بکند.»

دکتر «روح‌اله بهرامی» عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه رازی و دبیر جدید کرسی‌های نظریه‌پردازی، نوآوری و نقد و مناظره در دانشگاه، هدف برگزاری این کارگاه را ترویج فرهنگ برگزاری این کرسی‌ها و ایجاد آشنایی بیشتر جامعه دانشگاهی با اهداف علمی و فرهنگی آن‌ها دانست. پیش از دکتر بهرامی، فعالیت یک سال گذشته کمیته اجرایی این نشست‌ها در دانشگاه رازی با مدیریت دکتر «عباس‌علی منصوری» انجام می‌شد که در این مدت شش کرسی با عناوین مختلف برگزار شده‌اند. دکتر بهرامی گفت: «در ابتدای شروع فعالیت‌های جدید کرسی‌ها، به خاطر عدم شفافیت در فهم مقاصد برگزاری این کرسی‌ها در دانشگاه، تصمیم بر این شد که با برگزاری کارگاه علمی و فرهنگی کار را آغاز کنیم. برداشت‌هایی که در مورد این کرسی‌ها وجود دارد و شیوه برگزاری آن‌ها این ضرورت را ایجاد کرد تا با برگزاری کارگاه علمی و حضور دکتر مسگر، مباحث مختلفی مانند معرفی و فرایند برگزاری این کرسی‌ها و … به منظور توسعه فعالیت‌های علمی کرسی‌ها در دستگاه‌ها و دانشگاه رازی بررسی شود و زمینه آشنایی بیشتر اساتید و دانشجویان را فراهم کند.»