دکتر تورج زینی‌وند

عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی

خط امام (ره) (فارغ از اصطلاح سیاسی و جناحی معروف آن) همان «نقشه راه»، «قطب‌نما» یا «صراط مستقیم» انقلاب اسلامی مردم ایران است که بر اساس آرمان، ایدئولوژی و در تعبیری دیگر؛ براساس «مکتب امام» حرکت می‌نماید. این خط و مکتب ریشه‌دار که از پشتوانه‌های عظیم فکری، فرهنگی، تاریخی و دینی برخوردار است؛ در امتداد «رسالت نبوی»، «امامت علوی» و «حماسه حسینی» و در پرتو همان خطوط و به همان سمت و مسیرحرکت می‌کند.

نگاهی گذرا و کلی به «شاخص‌ها» و «معیارهای» خط امام (ره)، «رسالت» و «تکلیف» جامعه دانشگاهی را در تحقق و پاسداری از آن اهداف و نیز جلوگیری از تحریف آنها، بسیار «سنگین» و «سرنوشت‌ساز» می‌نماید؛ «دفاع از مظلوم و مبارزه با ظالم»، «پرهیز از دنیاطلبی»، «حمایت عملی از محرومان و مستضعفان»، «عزت و استقلال‌طلبی در همه امور و رد سلطه‌خواهی شیطان‌های بزرگ»، «تکیه بر همگرایی و وحدت ملّی»، «اعتماد به اراده و نیروی مردم»، «تدیّن و اسلام‌خواهی»، «صداقت و اخلاص»، «اعتماد و باور به وعده الهی»، «احترام به مشارکت، نظر و رأی مردم»، «عدالتخواهی»، «مبارزه با جمود و تحجر»، «طرفداری از ستم‌دیدگان و مظلومان سراسر جهان»، «اعتماد به مردم سالاری دینی»، «دشمن‌شناسی»، «شجاعت و شهامت»، «آزادی‌خواهی و آزاداندیشی»، «تأکید بر هویت دینی، فرهنگی و ملی»، «ترویج گفتمان مقاومت، ایثار و شهادت» و…

از این رو، یکی از اهداف استراتژیک دشمنان، دورنمودن فرهیختگان دانشگاهی از معیار‌ها و شاخص‌های این خط و مکتب است؛ آن‌ها با ارائه «تحلیل‌های غلط» و «تصویر‌های وارونه» بر آن بوده و هستند تا دانشگاهیان را از «اندیشه و خط امام» دور نمایند و به سمت «بی‌تفاوتی فرهنگی» و «سکولاریزم» سوق دهند. به همین دلیل امام (ره) در همان آغاز پیروزی انقلاب، «اصلاح، بالندگی و شکوفایی کشور» را در گرو «اصلاح دانشگاه» می‌دانست. دانشگاهی که در نگاه نافذ پیر جماران، از آن به عنوان «مبدا تحولات» و «کارخانه انسان‌سازی» تعبیر می‌شود و همراهی دو بال «علم» و «ایمان» را در کنار هم برای آن خواهان است؛ لذا در چنین نگاهی، نقش و رسالت دانشگاه بیشتر قابل توجه وتامل است؛ یعنی اگر دانشگاه نتواند در کنار «انتقال دانش و آموزش، مهارت و تخصص»، به مقوله «تربیت و تهذیب و تعهد، اخلاق‌مداری و انسان‌سازی، اصلاح عناصر فرهنگی و تمدنی» اهتمام بورزد، مسیر استقلال سیاسی، فرهنگی، علمی کشور بابحران‌ها و چالش‌های جدی مواجه می‌شود.

این «آگاهی» و «هشدار» را می‌خواهم با زبان دیگری بیان کنم؛ پیشرفت و شکوفایی دانشگاه در همه ابعاد منوط به حفظ و تداوم خط امام (ره) است. هر اندازه که جامعه دانشگاهی خود را مقیّد و متعهّد به این خط و مکتب بداند، به همان اندازه نیز در مسیر ترقّی، تعالی و سعادت جامعه حرکت می‌کند، و هر اندازه که دانشگاه از خط امام (ره) فاصله بگیرد، به همان اندازه نیز در گمراهی، شقاوت و مصیبت جامعه سهیم است.

وضعیت نامناسب فرهنگی که هر از چند گاهی در جامعه و دانشگاه‌ها، اهالی تدین و اخلاق را آزرده و رنجور می‌نماید، ناشی از همین فاصله گرفتن از خط و مکتب امام (ره) است. شاید هم «کوتاهی و غفلت» کرده‌ایم و دیر متوجه این «فاصله» شدیم. شاید هم آن را نفی و انکار کنیم. شاید هم برای توجیه و تحلیل این کاستی‌های فرهنگی به هزار و یک تئوری و تحلیل تمسّک بجوییم. اما آنچه مسلّم است، این است که ما دانشگاهیان لازم است نسبت به «سهم، رسالت و مسئولیت اجتماعی فرهنگی و سیاسی» خود آن هم در پرتو خط و مکتب امام (ره) آگاهی یابیم و خط او را در این عرصه «خوب بخوانیم» و «خوب بیاموزیم». پس از آن، گام‍‌های عملی و جدّی را برای تحقق اهداف و آرما‌ن‌های او برداریم که اصلاح و پیشرفت جامعه، تابع اصلاح و تحول در دانشگاه‌هاست؛ و دیگر سخن؛ مابرای اینکه یک محیط فرهنگی سالم و سرشار از اخلاق و معنویت برای نسل جوان دانشجو و به تعبیری؛ «تهذیب و تربیت فرهنگی و انسانی» آن‌ها در دانشگاه داشته باشیم، نیازمند «تبیین» و «روشنگری» در عرصه‌های فکری و فرهنگی هستیم. این تبیین و روشنگری جز با مسوولیت پذیری، همدلی و همراهی همه دانشگاهیان ممکن و میسّر نمی‌شود.

امروزه دانشگاه‌های ما به هر دلیلی از برخی کاستی‌ها و ناهنجاری‌های فکری و فرهنگی رنج می‌برند، درمان جدّی این چالش‌ها، نیازمند بازگشت به خط و منش امام (ره) و دیدگاه‌ها و رهنمود‌های خلف صالح ایشان؛ حضرت آیت‌الله امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در خصوص رسالت‌ها و مسئولیت‌های دانشگاهیان است. اگر دانشگاه‌ها بتوانند در کنار تلاش برای «استقلال علمی» و «تولید تخصصی» به «تقویت، ترویج و تبیین»، «عناصر فرهنگی» مورد نظر و تأکید امامین انقلاب در دانشگاه بویژه «تربیت و تعالی انسانی»، «پاسداری از هویت فرهنگی» و «زیست عفیفانه» پیشگام و مرجع باشند، به خط و مکتب امامین و دانشگاه در تراز انقلاب اسلامی نزدیکتر می‌شویم.