قسمت ۱

دکتر روح اله بهرامی
دانشیار گروه علوم تاریخی دانشگاه رازی
(رئیس انجمن ایرانی تاریخ استان کرمانشاه)

کرمانشاه از دیرباز محمل پایداری سنن، تنوع و تکثر فرهنگی و مذهبی و دینی بوده است. نمودها و نمادهای چنین تنوع و تکثری از رخساره ریشه‌دار آن هویدا است، چنانکه پس از گذشت قرون متمادی در دو دوره تاریخی پیشا اسلامی و عصر گسترش اسلام همواره از استوانه‌های فرهنگی ایران بزرگ و مرکز پایداری و دفاع از هویت و فرهنگ ایران اسلامی و الگو و نماد وحدت و تکثر بوده است. بطوری که در هیچ کجای سرزمین و دیار کهن ایرانی هیچ نقطه‌ای را از این نظر نمی‌توان یافت که ذرات متکثر فرهنگ ایرانی و اسلامی را این چنین هنرمندانه در هویت و فرهنگ ایران‌زمین در خویش تنیده باشد و در راه حفظ چنین ترکیب هنرمندانه‌ای از پس پشت قرون و ادوار نگهبانی و پاسداری کرده باشد. لذا کرمانشاه همانطور که به زیبایی تمام در کلام بصیرت‌مندانه رهبر حکیم و خردمند انقلاب و نظام جمهوری اسلامی تجلی پیدا کرده براستی «سینه ستبر و چهرۀ زیبای ایران اسلامی» است. اخیراً در نامه‌ای که تحت عنوان نقشه راه کرمانشاه ۱۴۱۰ از سوی جمعی از دغدغه‌مندان استان و از سوی جناب آقای کیومرث رستگاری برای حقیر به عنوان رئیس انجمن ایرانی تاریخ ارسال شده بود به اهمیت وجه تاریخی و فرهنگی کرمانشاه و ظرفیت‌های آن برای توسعه اشاره شده بود و یکی از این موارد مسأله روحیات پهلوانی و مردم کرمانشاه و طرح تأسیس زورخانه جهانی کرمانشاه بود که در اینجا به تبیین این امر و بهره‌برداری از قابلیت این پیشنهاد ارزشمند از نظر تاریخی و فرهنگی می‌پردازم تا رسالت دانشگاه و گروه تاریخ و انجمن ایرانی تاریخ را در تبیین و ضرورت اجرای چنین طرحی را برای دولتمردان و مسئولین استان مورد تأکید قرارداده باشیم.
دو وجه برجسته این سینه ستبر و چهره زیبا تجلی فرهنگی ژرف و برخاسته از دو مشخصه نیرومند فرهنگی و اجتماعی است که ضرورت توجه به حفظ و پویایی و پایایی این سنن و آیین‌ها و این دو وجه امری حیاتی می‌نماید. احیاء این وجوه اساسی این فرهنگ دیرین در این سرزمین و بکارگیری کارکردهای دیرینه آنها در فرهنگ و حیات اجتماعی آن و حفظ این اصالت‌های فرهنگی و اجتماعی به عنوان مؤلفه‌های نیرومند هویت فرهنگی این خطه می‌تواند سلامت و وحدت اجتماعی و فرهنگی این دیار را در پرتو تاریخ و اسطوره و میراث معنوی و عرفانی و فرهنگ اخلاقی و جوانمردانه این بخش از جغرافیای باختری ایران زمین را تضمین می‌کند.
فرهنگ کهن عیاری، جوانمردی و ایثار در اخلاق پهلوانانه مردم این خطه از سرزمین ایران اسلامی همواره کرمانشاه را به عنوان نماد پهلوانی، مقاومت و ایستادگی شناسانده است، چنانکه در برهه‌های بزرگ تاریخ این سرزمین مهد داستان‌ها و اسطوره سرایی‌ها و نگارش شاهنامه‌های بومی و حافظ داستان‌ها و قصص پهلوانی دربخش‌های باختری فرهنگ ایران زمین بوده است. حفظ مؤلفه‌های تاریخی و اسطوره‌ای پهلوانی و عیاری در بقایای آیین کهن و تجلی هیبت پهلوانی، و شکوه را در سطوت و رخساره سبلت مردان ایل و در آیین‌های عیاری و یاری و در عشق به مولی‌الموحدین آقا امیرالمؤمنین و اهل بیت تجلی داده است. از همین رهگذر جهان کهن ایرانی و اسطوره‌های عصر پهلوانی ایرانیان را در عرفان زاگرسی با آیین‌های بومی و بینش عرفانی و جوانمردانه شیعی و اسلام علوی و در نهایت در عشق جاودانه و وحدت بخش فرهنگ اهل بیت در میان تمام فرق و مذاهب و ادیان در این خطه پیوند داده است. از این رو، روحیه تعاون، یا ریگری ، دستگیری و پهلوانی را با دین و اخلاق اسلامی پیوند ژرفی زده و در افکار، آیین‌ها و جنبش‌های اجتماعی درتاریخ گذشته و نوین این سرزمین حفظ کرده است. حریت و آزاد منشی سرزمین کهن مای و مردم جبال در روزگاران اسلامی در تولید فرهنگ و تمدن اسلامی همواره نقش موثری داشته و علاوه بر شکل گیری کانو ن های مدنی جوامع عشایری و کوه نشینان زاگرسی آن را با رفتارهای آزادمنشنانه بهم تافته و سنت های کهن مادی ، مهری و مهرانی را کردان برزیکانی حسنویه ، جابانی ، گورانی و هنازی و … به قرون بعدی منتقل کردند و با آیین های عرفانی و صو فیانه و شیعی و عشق به اهل بیت درهم آمیختند و از بحرانها گذر دادند و در منش ، کلام ، سنن و فرهنگ خویش حفظ کردند.از روزگار احیاء قدرت ایران در عصر صفویه ایلات بزرگ و نیرومندی چون زنگنه ،کلهر و سنجابی و سایر ایلات و عشایر این خطه نقش مهمی در تاریخ و باز تولید این فرهنگ ایرانی و دفاع پهلوانانه از حاکمیت ملی در این سرزمین ایفا کر دند . سپس با نهضت ادبی کردی و لکی در زبان و کلام شعر و روایات و اخبار شفاهی ادبای کرد ، لک و لر با اتکاء به شخصیت ها ، چهره ها و اسطوره های پهلوانانه و جوانمردانه ایرانی حفظ نمودند و آن را در خطه باختری ایران اسلامی و در اشکال آیینی و درکلام منظوم خویش برا ساس نمونه های کهن حماسه های خاوری ایران زمین احیاء نمودند . خلق روایات شفاهی از رزم نامه ها و اسطوره های ایرانی برای دفاع از کلیت فرهنگ و سر زمین ایران ، تلاشی برای احیاء این فرهنگ و مشخصه فرهنگی و اجتماعی بوده است . بدین صورت فرهنگ و اسطوره ها و مو لفه های فرهنگ پهلوانی در عصر نادری و در جبهه های نبرد برای احیای قدرت ایران و فرهنگ ایرانی و اسلامی در خدمت جهانگشای های نادری برای نجات ایران قرار گرفت . در این روزگار ازایران خاوری و دروازه های سمرقند و بخارا تا حوزه ایران باختری در دیاله و بغداد همه جا رهبران کرد ، لک این دیار را به عنوان گردان کرد و پهلوانان و احرار در خدمت حراست از ایران اسلامی به میدان آمدند تا حافظان روح حماسی و فرهنگ پهلوانی ایران زمین و جغرافیای ایرانشهر در مرزهای باختری ایران اسلامی باشند. همین فرهنگ و عنصر نیرومند در جنبش ها و جریان‌های تاریخ جدید ایران اسلامی از جنبش های ضد استعماری و حرکت های ملی در نهضت تنباکو و جنبش مشرو طه خواهی درخشش ویژه ای پیدا کرد .هم کناری این روح جوانمردی و فرهنگ پهلوانی با باور های دینی و مذهبی قدرت ژرف و حرکت آفرین پهلوانان بی کلاه و بی ادعای کرمانشاهان را در تاریخ ایران زمین در کنار باقرخان و ستارخان به رزم برای نو خواهی و مشروطیت و مقید و مشروط ساختن قدرت مهیب و نا محدود استبداد و کوتاه کردن دست های زورگویانه قدرت های استعمار به حرکت در آورد و روح حماسی و پهلوانی را در قامت پهلوانان بی ادعا و مجاهدین مشروطه خواه کرمانشاه دردفاع از حریت و آزادگی و انقلاب مشروطیت را در تاریخ معاصر ایران نمایان ساخت .همین روح حماسی و پهلوانی و جونمردانه مردم کرمانشاهان بود که در نهضت ملی کر دن صنعت نفت و مبارزه با مداخلات استعمار بیگانگان پهلوانان کفن پوش کرمانشاهان را در تقابل و مبارزه با مداخلات بی رویه قدرت های بزرگ به صحنه مبارزه کشانید و با دفاع از نهضت ملی شدن صنعت نفت قهرمانی ها و راد مردی ها نمود ند و همه این رادی ها از عمق و جدان و روح پایگاه اجتماعی و فرهنگ جوانمردی توده های این خطه برخاسته و همین روحیه و اخلاق در حمایت از آخرین انقلاب بزرگ قرن با رهبری حضرت امام خمینی ( ره) آن چنان نمایان شد گه به حضور جوانمردانه و پایداری مردم کرمانشاه با هدایت رهبران دینی و سیاسی نهضت امام خمینی ( ره) رنگی حماسی و پهلوانی به خود گرفت و کرمانشاه را در آغازین سال‌های انقلاب اسلامی چندان به جنبش و خروش وا داشت که به عنوان برجسته ترین کانون انقلاب در غرب کشور در آمد و در میان کانونهای درخشان و بزرگ انقلاب اسلامی در ایران به عنوان قهرمانشهر انقلاب اشتهار یافت . پس از انقلاب نیز تداوم این روحیه آنگاه که ناگهان در شرایط انقلابی جامعه و استقرار نظام جدید مورد تجاوز و هجوم دشمن بعثی قرار گرفت این روح قهرمانی و حماسی بلافاصله و در طول هشت سال دفاع مقدس متجلی ساخت . این بار همین عشق و عرفان و ایتار و پهلوانی را در جبهه های نبرد به نمایش نهاد و این روح و فرهنگ پهلوانی و جوانمر دی و اخلاق و ایثار بوده که او را شایسته عنوان سینه ستبر ایران اسلامی و نگهبان مرزهای باختری سرزمین ایران ساخته و نماد مقاومت و نجات نموده است . اما امروز نیازمند استفاده از این ظرفیت فرهنگی و روحیه اجتماعی برای توسعه بومی استان هستیم و این سینه ستبر امروز بایستی به یکی از محمل ها و نمادهای چنین تجلیات روحی و فرهنگی ارزشمندی در آید و به عنوان مرکزی برای معرفی چنین شکوه فرهنگی و اخلاقی و اخلاق و فرهنگ پهلوانانه و جوانمردانه تبدیل شود.
افسوس که درک کارویژه های جو انمردانه و اخلاق پهلوانانه به عنوان یکی از مولفه های بسیار مثبت دنیای سنت که نقش برجسته ، ارزش آفرین و بصیرت سازی در تداوم فرهنگ ایرانی و اسلامی داشته در هیا هوی ظهور فرهنگ مدرن و در ساختار نا همگون شهر و فرهنگ جدید گم شده است و رخساره زیبای فرهنگی و هنر ی و شکوه و تواضع معماری و اخلاق فروتنانه زورخانه ای در نمایش بلواری ،جلف و بد قواره و نا متوازن معماری بی هویت شهر جدید در این سرزمین به فراموشی سپرده شده است . گویا روزگاری که شهر های سنتی ایران و محله ها ی آن با شکوه و اخلاق جوانمردانه پهلوانان زورخانه ای و عیاران عارف خویش می بالیده و از کارویژه های اخلاقی و انسانی آن برای تامین امنیت اجتماعی و حاکمیت اخلاقی در ایجاد روح توازن و تولید عدالت در کالبد شهر ، در بازار ، تجارت و شهر بهره می برده بسر آمده و هیچ کس در اندیشه احیای این پتانسیل عظیم نهفته در روح و جان بی قرار این مردم و جوانان جویای ارزش های اخلاقی و پهلوانی آن نیست.
کرمانشاه به پشتوانه این فرهنگ و اخلاق و بواسطه در آمیختن آیین های پهلوانی با عشق و عرفان ، ایثار و شهادت در پرتو روحیه عدالت خواهی و جوانمردی انسان مدار انه و مهربان می تواند به احیای این فرهنگ دیرین به صلابت و سلامت فرهنگی خویش نائل شود. تقویت و احیاء و تقدیر از این روح و اخلاق و حفط این اسطوره ها و آیین های کهن و این فرهنگ و رفتار بایستی در توسعه فرهنگی و نظام تربیتی این خطه از ایران اسلامی مورد توجه جدی قرار گیرد و با حمایت دولت ها باید مسیری بسوی تعمیق و توسعه بنیادین و بوم محور بگشاید . اکنون کمترین اقدام دولت جدید در کرمانشاه و کار گزاران سیاسی و فرهنگی اتخاذ سیاست گزاری فرهنگی متناسب با این روحیه پایدار فرهنگی در استان و استفاده از این ظرفیت است ،تاسیس بزرگ ترین مرکز زورخانه ای کشور در کرمانشاه و تبدیل کردن کرمانشاه به سرزمین زور آزمایی پهلوانان و محل تجلی ورزش های سنتی ایران زمین با عنوان مرکز آموزش و توسعه فرهنگ و ورزش زور خانه ای کشور و مرکزی برای بر گزاری ورزش های بومی و محلی و توریسم ورزشی است و راهی بسوی سلامت نسل جوان و اشتغال و کار آفرینی بوم محور و فرهنگ بنیاد است . اینک در آستانه سفر ریاست محترم جمهوری طرح تاسیس بزرگترین مرکز زورخانه ایران زمین، هدیه ای شایسته به مردم این سرزمین برای سامان دادن و احیاء و باز تولید یک فرهنگ و مرام برجسته بومی ، ملی و اسلامی با جلوه های از بازگشت حاکمیت اخلاق ، جوانمردی ، ایتار و عشق به پهلوانی به عنوان کانون جوشان تجلی ارزش های اجتماعی و فرهنگی است تا ضمن احیاء و تداوم این فرهنگ دیرینه درکرمانشاه آن را به مر کزی برای مسابقات ، منطقه ای ، ملی و جهانی در زمینه ی بازی های سنتی و ورزش های زورخانه ای دنیا مبدل سازد و بر بستر این فرهنگ و تاسیس این مرکز، سلامت اخلاقی و جسمانی جوانان کرمانشاه و کار کرد های دیرین فرهنگی خویش را احیاء نماید و بخشی ازمحرومیت ها و آسیب های اجتماعی بر اساس این پتناسیل عظیم فر هنگی و این روحیه اجتماعی از رخساره این چهره زیبا و سینه ستبر بدرستی زدوده شود و کرمانشاه همچنان سرزمین جاویدان پهلو انان باختری و نگهبان بیدار سرزمین ایران اسلامی باشد و در سایه آن توریسم ورزشی و فرهنگی رونق بگیرد .کار آفرینی ورزشی و اشتغال با تجلی اخلاق و فرهنگ بومی و سنت های جوانمردی همراه شود و نقش مهمی در توسعه پایدار و امنیت متوازن اجتماعی و متناسب و سازگار با فرهنگ بومی پیدا کند و چهره نا متوازن و رخساره غیر عاطفی و آسیب های ناشی ازخشونت را کاهش دهد .امروز به پشتوانه این فرهنگ دیرین و کهن پهلوانانه و با حمایت دانش و تجربه دانشگاهیان و کانونها و نهاد های ورزشی و دانشکده تربیت بدنی و ظرفیت های عظیم ورزشی استان می توان به شکلی دانش بنیان با مطالعات کافی به احیاء و سازماندهی این ظرفیت پرداخت . با توسعه اشتغال درونزا و فرهنگ بنیاد ین به زدودن آسیب های اجتماعی ، رفتاری ، اخلاقی و روانی ناشی از تغییرات نا مناسب فرهنگی به رفع محرومیت ها کمک کرد و نشاط ، امید را با تقویت روحیه مهربان جوانمردانه ، و ورزشی تقویت کرد و بدین صورت بسترها و ظرفیت های پایدار فرهنگی را در خدمت اشتغال و کار آفرینی و ارزش های اخلاقی گرفت و با هم پیوند داد تا امنیت ، آرامش ، سلامت و بهداست روانی جامعه را تقویت کرده و به احیاء یک فرهنگ ریشه دار با کارویژه های متنوع و متکثر پرداخت .