عماد عظیمی | اولین نشست دوشنبه‌های کرمانشاه با موضوع «بررسی مسائل اقتصادی استان» توسط نشریه نامه «فرهنگ رازی» با همکاری روابط عمومی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی، سوم آبان ماه با حضور دکتر «طهماسب علی‌پوریانی» معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه، دکتر «سهراب دل‌انگیزان» رئیس دانشکده علوم اجتماعی و دکتر «آزاد خانزادی» عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه رازی به صورت مجازی برگزار شد که علی‌رغم هماهنگی‌های انجام‌شده، دکتر«بهزاد باباخانی» معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری و دکتر «حبیب‌الله وفایی» رئیس مدیریت برنامه‌ریزی استان در این جلسه حضور پیدا نکردند.

دکتر دل‌انگیزان تعداد بیکاران استان را حدود ۱۵۰ هزار نفر برآورد کرد و گفت: «حدود ۶۰۰ هزار نفر هم در استان مشغول به کار داریم که با احتساب این دو بخش، مجموع جمعیت فعال استان حدود ۷۵۰ هزار نفر است. اگرچه آمارهای رسمی نرخ بیکاری کرمانشاه را ۱۴ تا ۱۵ درصد اعلام می‌کند، اما معتقدم نرخ بیکاری واقعی استان ۲۰ درصد است، زیرا در نرخ‌های رسمی که در سراسر کشور به این شکل است، فردی که یک ساعت در هفته کار کند حتی اگر درآمد نداشته باشد هم شاغل محسوب می‌شود.» او همچنین جمعیت غیرفعال یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفری استان را عدد بزرگی دانست که معادل ۶۲.۵ درصد جمعیت استان است و گفت: «جوانان بومی استان در فعالیت‌های درون استانی مشغول نمی‌شوند. به این دلیل که فکر می‌کنند فلان شغل در شأن و شخصیت آن‌ها نیست درحالی‌که افراد از استان‌های هم‌جوار به کرمانشاه می‌آیند و به جای جوانان بومی ظرفیت‌های شغلی استان را پر می‌کنند. در کل حدود ۶۲.۵ درصد از جمعیت استان ما بیکارند که این عدد لطمه‌ بزرگی را به اقتصاد استان وارد می‌کند.»

دکتر خانزادی در ابتدا به واکاوی آمار و رتبه‌بندی‌های استان کرمانشاه در شاخصه‌های مختلف رفاهی و اجتماعی پرداخت و گفت: «کرمانشاه در شاخص فلاکت که برآیندی از بیکاری و تورم است، بعد از هرمزگان جایگاه دوم ایران را بر‌اساس آخرین پایش در تابستان ۱۴۰۰ دارد. شاخص فلاکت کرمانشاه با عدد ۶۴، از میانگین کشور با عدد ۵۵.۴ حدود ۹ واحد بالاتر است. نرخ تورم استان کرمانشاه نیز بر‌اساس آخرین امار منتشر شده ۵۰ درصد شامل ۴۸.۸ درصد در بخش شهری و ۵۴.۹ درصد در بخش روستایی است.»

او با بررسی شاخصه‌های مختلف فقر در جامعه ادامه داد: «پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، سه فاکتور مهم را در مورد فقر تعریف کرده‌است؛ عضویت در ۵ دهک پایینی جامعه، شاغل‌بودن یا نبودن شخص و همین‌طور تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی یا دیگر ارگان‌های حمایتی بودن. هرکس دوشرط از شروط را دارا باشد، فقیر محسوب می‌شود. درباره شاخص فقر اگرچه تعاریف متعددی وجود دارد، اما بر اساس یکی از همین تعاریف ۳۷ درصد از جمعیت استان در طبقه محروم قرار دارند که این میزان نیز در کشور ۳۱.۴ درصد است.» دکتر خانزادی به این مسئله اشاره کرد که قشر فقیر به حدی درگیر برطرف‌کردن نیازهای اولیه خود هستند که نمی‌توانند راه چاره‌ای برای مشکلات ارائه دهند و طبقه بالا هم از نیازهای متوسط جامعه گذشته و نیازی به دانستن یا حل‌کردن این چالش‌ها ندارند.

دکتر دل‌انگیزان در ادامه با دیدی انتقادی به صحبت در مورد کشاورزی استان پرداخت و گفت: «طی چند سال اخیر بخش کشاورزی از نظر ارزش افزوده درحال رشد بوده و قیمت‌ بالای زمین‌ها نیز شاهد این امراست. پیشرفت فناوری در این حوزه باعث‌شده کشاورزان با به کارگیری نیروی کار کمتر به صورت مطلوب بتوانند دوره کشت خود را مدیریت نمایند.» او همچنین به تنش‌های آبی اخیر استان اشاره کرد که باعث بروز مشکلات جدی زیست‌محیطی شده و بی‌تدبیری مسئولان، آینده مبهمی را در این مورد رقم خواهد‌زد.

دکتر دل‌انگیزان در ادامه گفت: «معمولا بهره‌برداری ازسرمایه‌ها در استان، سرمایه‌گذاری روی منابع ملی‌ است، مانند استفاده بی‌رویه از آب و خاک. اگر این رویه به همین شکل استمرار پیداکند؛ زیرساخت‌های اقتصادی طی پنج سال آینده از بین خواهند‌رفت و بدون جایگزینی یا اجازه خوداحیایی آن‌ها، حتی در ۲۰ سال آینده هم قابل‌ترمیم نخواهند بود.» او به نقش ظرفیت پذیرندگی سرمایه و نیروی انسانی در رونق اقتصادی پرداخت و گفت: «معمولاً ما دو نوع سرمایه داریم: سرمایه‌های مالی و سرمایه‌های انسانی. که این دو از مهم‌ترین سرمایه‌های سیار در یک سیستم اقتصادی هستند. اگر نخبگان جامعه نتوانند بستر زندگی مناسب و امکانات رفاهی کامل خود را در استان بیابند، از استان به مقاصد دیگری مهاجرت می‌کنند. در حالی که در محاسبات علم اقتصاد به ازای هر شخص نخبه، می‌شود ۲۰ تا ۱۰۰ شغل ایجاد کرد و درنتیجه‌ عدم‌وجود این شخص در جامعه، اقتصاد رو به افول می‌گذارد. پس ظرفیت پذیرندگی سرمایه و نیروی انسانی به شدت در ایجاد رونق اقتصادی استان نقش به‌سزایی را ایفا خواهد‌کرد.» به عقیده دکتر دل‌انگیزان یکی از دغدغه‌های مسئولان استانی باید فراهم‌آوردن محیطی مناسب برای جذب نخبگان علمی و اقتصادی باشد تا کرمانشاه را در مسیر رشد اقتصادی بهتر راهنمایی کنند. او بر اهمیت هم‌فکری نخبگان و مدیران استانی بدون در نظرگرفتن تبعیض‌های قومی و قبیله‌ای تأکید کرد و استان کرمانشاه را داری ظرفیت‌ و سرمایه‌‌ بسیار دانست.

دکتر خانزادی نیز با اشاره به اینکه با رعایت نکاتی بنیادین می‌توان در این وضعیت بحرانی تصمیمات بهتری گرفت، گفت: «به‌کارگیری نخبگان به عنوان تصمیم‌گیرنده کلان استانی و حتی کشوری می‌تواند نویدبخش آینده روشن‌تری باشد چرا که شخص کارشناس در تصمیم‌گیری اصالت دارد و برای شعار‌دادن در مسئولیتش قرار نگرفته‌است.» او همچنین به این موضوع اشاره کرد که هر سال اصناف و اتاق بازرگانی استان خبر از صدور پروانه‌ها و مجوز‌ها برای بازگشایی شغل‌ها می‌دهند، درحالی‌که زمان بررسی متوجه می‌شویم که هیچ بهره‌برداری صورت‌نگرفته و این کار، کارشناسان امر را با اعداد و ارقام متعدد و غیر‌واضحی روبرو کرده که محاسبات آن‌ها را در مورد آینده استان به خطا می‌اندازد.»

دکتر دل‌انگیزان با گریز به وظایف سنتی حوزه‌های مختلف استان گفت: «وظیفه سنتی حوزه نفت و گاز استان که در طول ۱۰۰ سال گذشته در کرمانشاه متمرکز بوده به خاطر دلایل مختلف، اخیراً به استان ایلام محول‌شده و درحال حاضر استان کرمانشاه که زمانی مرکزیت این حوزه بود، از زیرمجموعه‌های استان ایلام است.» او همچنین به این مسئله اشاره کرد که حوزه صنعت، معدن و دیگر صنایع پیشرفته نیز به استان همدان منتقل‌شده و تقریباً کرمانشاه از ظرفیت‌هایی که پیش از این داشته تخلیه‌شده‌است که جای نگرانی بسیارشدیدی دارد.

در ادامه دکتر علی‌پوریانی این سوال را مطرح کرد که مدیریت‌ استان در ۸ سال گذشته این مشکلات را به‌بار آورده و شاهد عوض‌شدن چندین استاندار در این دوره بوده‌ایم، حالا چگونه می‌شود این بحران‌ها را مدیریت و رفع کرد؟

دکتر دل‌انگیزان نیز با اشاره به مسئله رانت در حوزه اقتصادی در جواب این سوال گفت: «اقتصاد ایران یک اقتصاد سرمایه‌داری یا آزاد نیست بلکه یک اقتصاد رانت‌محور است که در طول ادوار گذشته تک‌محور و تک‌محصول بوده و همه می‌‌دانند اقتصاد‌های تک‌محصولی رانتی، به‌هیچ‌وجه به سمت اقتصاد آزاد سرمایه‌داری پویا حرکت نخواهند‌کرد.» به نظر دکتر دل‌انگیزان گروه‌های رانت‌جو فروچاله‌هایی تحت عنوان اقتصاد آزاد در چهارچوب قوانین ایجاد می‌کنند تا در آن‌ بتوانند به‌اسم رقابت از منابع تخصیص‌یافته به نفع خود استفاده کنند.

او در ادامه گفت: «افراد نورچشمی از اعتبارات استان؛ آب مجانی، برق مجانی، زمین‌هایی چه بسا رایگان، طرح‌هایی را به منصه اجرا می‌گذارند که شاید هم در آن تخصص لازمه را نداشته‌باشند که بعد از چند سال واحد اقتصادی یا صنعتی بدون بهره‌وری مناسب تعطیل می‌شود و ظرفیت‌های استان این‌گونه در میان افراد ویژه‌ای تقسیم می‌شوند که بیشتر مردم عادی متخصص از آن بی‌بهره می‌مانند. طبق آمارهای اخیر ۶۰ درصد از واحدهای صنعتی ما همین شرایط را دارند که به صورت کلی راکد هستند.»

دکتر دل‌انگیزان همچنین با اشاره به رکود شدید اقتصاد کلان کشور به ارزیابی رویش خودروسازی و صنایع فولاد پرداخت و گفت: «همه ما شاهد هستیم که با وضعیت نابه‌سامان کنونی این صنایع اساسی درحال رشد هستند در حالی‌که در زمان بالارفتن ارزش همه شاخصه‌های اقتصادی، متناسباً همه زیرشاخه‌ها باهم رشد خواهند کرد، نه با رشد یکی، دیگری ثابت یا افت کند. این مورد نشان از سوء‌استفاده اقتصاد کلان کشوری از ظرفیت‌ها است، به‌این دلیل که هر وقت اقتصاد به لحاظ مالی تأمین‌بوده هیچ‌توجهی به دیگر ابعاد از جمله اقتصاد برتر نداشته، اما هر زمان که در تنگنا قرار می‌گیرد دست به دامن این پتانسیل‌ها می‌شود. بالاخص همین شرایط در مورد دید مرکز به استان کرمانشاه هم وجود دارد، مرکز هر وقت در اقتصاد کلان کشوری به مشکل برمی‌خورند، بدون توجه و اعتماد به کرمانشاه، ظرفیت‌هایشان را به استان‌های دیگر تخصیص می‌دهند.»