وای اگر از پس امروز بُوَد فردایی!
چنانچه به‌هردلیل نسبت به اتفاقات محیط دانشگاه رازی حساس باشید، حتماً از متن‌های اعتراضی منتشر شده توسط کانال «خبرنامه رازی» مطلع شده‌اید.
جای بسی شکر دارد که به‌واسطۀ پیشرفت‌های دنیای مدرن در عرصۀ ارتباطات، فضای مجازی و پیام‌رسان‌های مربوطه، در جامعۀ ما نیز افراد و گروه‌های مختلف تا حدودی از حق بیان نظرات و دیدگاه‌های خود بهره‌مند شده‌اند. البته، میزان بهره‌مندی افراد و گروه‌های مختلف از این حق بسیار متفاوت است، چنانکه آزادی برخی افراد و گروه‌ها توسط نهادهای نظارتی، حراستی و ارزشی و براساس معیارهای قانونی، اخلاقی و اسلامی محدود می‌شود امّا برخی دیگر آزادی مطلق دارند که تمام اصول قانونی و اخلاقی را زیرپا گذاشته و در تخریب رقیبان هرچه از دهانشان درآمد بگویند! از سوی دیگر، تعداد رسانه‌های تولید و انتشار محتوی بسیار زیاد و چه بسا از تعداد افراد هم بیشتر شده‌باشد و این مسئله باعث شده که جلب توجه مخاطبان بسیار سخت و رقابتی شود. در این میان، کانال خبرنامۀ رازی در بالابردن آمار بازدید متن‌های اعتراضی خود موفق عمل کرده‌است، امّا چگونه، با چه‌روش و به چه قیمتی؟!
برای موفقیت در رقابت برای جلب توجه مخاطبان، روش‌های مختلفی وجود دارد. بعضی از این روش‌ها تکنیک‌های نوشتاری هستند که تبحّریافتن در آنها نیازمند تمرین و ممارست است. در مقابل، برخی افراد از روش‌های غیراخلاقی استفاده می‌کنند، مانند دروغ‌پردازی، فحاشی، هوچی‌گری، توهین، تهمت و ناسزا که متأسفانه در جامعۀ ما خیلی خوب هم جواب می‌دهند. کارآمدی روش‌های غیراخلاقی برای جلب توجه مخاطبان، حاکی از آن است که نهادهای متنوّع و متعدّد ارزشی و اسلامی ما یا ناکارآمد بوده‌اند یا این که برخلاف سیرۀ پیامبر اکرم (ص) -که هدف بعثت خود را «تکمیل فضائل اخلاقی» بیان فرمودند- اصولاً برای «حفظ و ارتقاء سطح اخلاق» اولویت چندانی قائل نیستند. به‌عبارتی دیگر، اگر برای نهادهای ارزشی ما «اخلاق» اولویت داشت و اگر در این راستا کارآمد بودند، بطن جامعه نسبت به زیرپاگذاشتن هنجارهای اخلاقی حساس می‌بود و لذا فاصله‌گرفتن یک رسانه از اصول مسلّم اخلاقی موجب می‌شد که اعضا و مخاطبان خود را از دست بدهد، همچنین، محتوای حاوی توهین، تهمت، بی‌ادبی و امثال آن باید کمترین انعکاس، بازنشر و آمار بازدید را پیدا می‌کرد.
نهادهای ارزشی دانشگاه رازی پس از انتشار چندین متن حاوی هنجارشکنی اخلاقی توسّط کانال «خبرنامۀ رازی»، بازنشر آن در برخی کانال‌های دانشگاهی و حتّی پس از آن که در نامه‌ای سرگشاده خطاب به آنها با عنوان «نگذاریم اخلاق قربانی شود»، برخی مصداق‌های واضح توهین، تهمت و بی‌ادبی در متن‌های مورد نظر را مشخص کرده و درخواست کردم در این باره اظهار نظر کنند، لزومی ندیده‌اند که به این مسئله ورود کرده و حتّی به‌صورت غیرمستقیم دربارۀ «لزوم رعایت اخلاق نقد و گفتگو» یادداشتی منتشر کنند. به‌نظر می‌آید که سکوت اشخاص و نهادهای ارزشی حتّی پس از انتشار این نامۀ سرگشاده، به گردانندگان خبرنامۀ رازی اطمینان بیشتری داده که باخیالی راحت‌تر و دستی بازتر به دروغ‌پردازی، تهمت و توهین بپردازند.
یک روش غیراخلاقی دیگر برای جلب توجه و همراه‌کردن مخاطبان، سوارشدن بر امواج جو نارضایتی عمومی در جامعه، مصادرۀ آن به نفع خود و سوءاستفاده از آن برای حذف رقبا است. شاید جوان‌ترها آن سال‌هایی را به یاد نیاورند که برخی تلاش می‌کردند وجود مسائل‌ومشکلات متعدّد و متنوّع اقتصادی، زیست‌محیطی، اخلاقی و غیره را منکر شده و آنها را حاصل جوسازی دروغ‌پردازان نشان دهند؛ سال‌هاست که دیگر کسی نمی‌تواند وجود بحران‌های متعدّد و فزآینده در جامعه را منکر شود، امّا برخی همچنان به‌شکل مذبوحانه‌ای تلاش می‌کنند تمام تقصیر را به گردن رقبایشان انداخته و خود را به‌طور کامل مبرّا کنند.
کانال بی‌هویت خبرنامۀ رازی اوّلاً، با استفاده از دو روش غیراخلاقی پیش‌گفته و ثانیاً، با بهره‌بردن از سکوت و بی‌تفاوتی اشخاص و نهادهای به‌اصطلاح ارزشی نسبت به بی‌اخلاقی‌های علنی‌اش، موفق شده‌است توجه بخش قابل توجّهی از دانشگاهیان را به خود و متن‌های غیراخلاقی‌اش جلب کند. همچنین، هم‌راستایی خبرنامۀ رازی با جناحِ درموضع‌قدرت، برای او «امنیت و مصونیت» کامل به ارمغان آورده‌است؛ مسلّماً اگر یک صدم چنین حرف‌هایی خطاب به جناح درموضع‌ضعف گفته شود، اوّلاً، رسانۀ مربوطه خیلی سریع بسته می‌شود، ثانیاً، گردانندگان آن خیلی زود شناسایی، بی‌آبرو و مجازات می‌شوند و ثالثاً، تمام افراد و نهادهای ارزشی احساس وظیفه کرده و در رقابت برای حفاظت از ارزش‌های اخلاقی و اسلامی از یکدیگر پیشی می‌گیرند! در جامعۀ ما، از دید بیشتر نهادهایی که عنوان «ارزشی-اسلامی» را یدک می‌کشند و نیز از دید بیشتر افرادی که ادّعای ارزشی-اسلامی‌بودن دارند، توهین، تهمت، دروغ و بی‌ادبی بد هستند و باید افراد را از آنها نهی کرد مگر اینکه به نفع جناح ما و بر علیه رقیبانمان مورد استفاده قرار گیرند که در این صورت، وظیفۀ ما سکوت و «خود را به ندیدن زدن» است و چه‌بسا که مرتکب‌شوندگان چنین رفتارهایی مورد تشویق هم قرار بگیرند!
انتشار محتوای حاوی هنجارشکنی اخلاقی توسّط رسانه‌ای که به‌صورت بی‌هویت خود را به دانشگاه رازی منسوب می‌کند از یک سو و سکوت دانشگاهیان در برابر این رفتارهای دون‌شأن از سوی دیگر، شأن و منزلت دانشگاه را پایین آورده و شعار دانشگاه مبنی بر «اخلاق‌محوری» را زیر سئوال برده‌است. از میان تمام نهادها، مراکز و واحدهای مختلف دانشگاه رازی فقط شورای صنفی دانشجویی بود که نسبت به حفظ حریم‌های اخلاقی احساس وظیفه کرد و بدون توجه به سمت‌وسوی باد و قدرت، در کانال تلگرامی خود یادداشتی باعنوان «بیانیه شورای صنفی دانشگاه رازی درباره متن‌ها و حواشی اخیر» منتشر کرد. شورای صنفی در این بیانیه، ضمن تأکید بر اهمّیت نقد و لزوم بازبودن فضای نقّادی، همگان را به رعایت اصول اخلاقی توصیه کرد. او با این کار گوشه‌ای از وظایف نهادهای ارزشی را ادا کرد و نشان داد که به‌هرحال، در دانشگاه رازی هم کسانی هستند که واقعاً و درعمل، بدون مصلحت‌اندیشی و محاسبه‌گری و بدون ادّعا، برای «حفظ هنجارهای اخلاقی» ارزش قائلند.
گستاخی‌های خبرنامۀ رازی در عین بی‌هویتی، استفادۀ نابه‌جای او از نام دانشگاه رازی و مصونیتی که درعین‌حال دارد، این پیام را به مخاطبان می‌رساند که پشت این کانال به قدرت‌های پشت‌پرده‌ای گرم است و این باعث می‌شود که اشخاص و نهادهای ارزشی و سایرین مصلحت را در این ببینند که با آن طرف نشوند. آیا ممکن است نهادهای حراستی که حسب وظیفه تمام اتّفاقات داخل دانشگاه را رصد می‌کنند از وجود کانالی که به‌صورت بی‌هویت از نام دانشگاه سوءاستفاده می‌کند و نیز از انتشار متن‌های حاوی هنجارشکنی اخلاقی توسّط آن بی‌اطّلاع باشند؟! به قول اریک امانوئل اشمیت: «دنیا را آدم‌هایی که مرتکب بدی می‌شوند خراب نمی‌کنند، دنیا را کسانی از بین می‌برند که بدون کوچکترین واکنشی نظاره می‌کنند!». به‌هر حال، دنیا همین است و «وای اگر از پس امروز بُوَد فردایی»!