به بهانه سالروز تولد «پوران درخشنده»
سینماگری درمانگر از دل مردم و برای مردم
شمسی رنجبر | «پوران درخشنده»، کارگردان، فیلمنامهنویس و تهیهکننده سینما، در ۷ فروردین ماه ۱۳۳۰ در کرمانشاه متولد شد. درخشنده فارغالتحصیل گرایش کارگردانی رشته سینما از مدرسه عالی تلویزیون و سینما و عضو انجمنهای فیلمسازان زن آمریکا، کارگردانان مستقل آمریکا و مرکز بینالمللی فیلم کودکان و نوجوانان یونسکو است. او همچنین توانست لوح افتخار درجه یک هنری؛ معادل دکتری را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران دریافت کند.
درخشنده همکاری خود با صدا و سیما را با فیلم «طاعون» در سال ۱۳۵۴آغاز کرد، این فیلم درباره طاعون در کردستان است. پس از این کار، فیلمی با موضوع چهارشنبه سوری را در سال ۱۳۵۵ و فیلمی درباره موسیقی نواحی مختلف ایران را در سال ۱۳۵۶ تولید کرد. همچنین در سال ۱۳۵۷ مستند «چشمههای آب معدنی راه هراز» و مستندهای سهگانه صنایع دستی در کردستان با نام «موج، سجاده، جانماز»، «نازککاری»، «گلیم»، فیلم مستند «چرخها میچرخند» با موضوع رکود اقتصادی و تعطیلی کارخانهها بهخصوص ایران ناسیونال در سال ۵۹–۱۳۵۸ و فیلم «شوکران» که مستندی با موضوع اعتیاد و قاچاق مواد مخدر بود؛ در ۱۷ قسمت از سال ۱۳۶۹ تا ۷۱ توسط او به تولید رسید.
درخشنده کارگردانی دغدغهمند است و فیلمهایش از دل جامعه و برای جامعه ساخته میشود تا روایتگر ابعادی از زندگیهایی باشد که نیازمند رویتپذیر شدن هستند. این آشکارسازی باید به گونهای باشد که بهبودی وضعیت جامعه را به عنوان هدف اصلی خود در نظر بگیرد. به عقیده او، فرزند زمانه خود بودن، ویژگی بسیار مهمی برای کارگردان است تا با دیدن جامعه اطرافش، از خود سوال کند که با ساختن چه فیلمی میتواند در کاهش مشکلات روز مردم نقش داشته باشد. درخشنده همین نگاه انسانی به جامعه را مهمترین عامل برای علاقه و استقبال دیگر کشورها از فیلمهای ایرانی میداند و بر این باور است که فیلمهای سینمایی ایران از پتانسیل خوبی برای اکران در کشورهای مختلف از جمله کشورهای اسلامی برخوردارند. همانطور که فیلم «رؤیای خیس» با استقبال مردم عراق، فیلم «رابطه» با استقبال مردم فرانسه و فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» با استقبال کشورهای مختلف از جمله مردم کشورهای آسیایی از جمله هند، بنگلادش، سریلانکا و پاکستان روبرو شد. درخشنده، سینما را ابزاری قدرتمند برای خدمت به مردم میداند و در جایی گفته است: «سینما برای من یک مکان مقدس است و معتقدم اگر تعداد سینماها رو به افزایش باشد؛ سطح آگاهی جامعه نیز ارتقا خواهد یافت. لذا مردم نیز با داشتن آگاهی بیشتر از مسائل و مشکلات موجود، بهتر زندگی میکنند».
درخشنده در زمان اکران فیلم «هیس! دخترها فریاد نمیزنند» در زادگاهش کرمانشاه، بر فراهم کردن بسترهای فیلمسازی مخصوصاً فیلمهای سینمایی در کرمانشاه به عنوان یک امر ضروری تأکید کرد و معتقد بود با این اتفاقات، جوانان کرمانشاهی و استعدادهای قابل پرورش آنها شکوفا و معرفی میشوند. او نتیجه افزایش تعداد سینماها در کرمانشاه را بهرهمندی مردم از فواید این کار دانست و گفت: «آرزوی من همیشه این بوده است که مردم زادگاهم در بهترین شرایط ممکن زندگی کنند و شاهد اتفاقات ناخوشایندی چون بیکاری، اعتیاد و طلاق در این جا نباشم. کرمانشاه دارای تمدن بسیار کهنی است و من نمیتوانم شاهد باشم که زادگاهم با این پیشینه فرهنگی از دردهایی این چنین رنج ببرد». درخشنده به عدم همکاری مسئولین کرمانشاه در مراجعههای متعدد برای ساخت فیلم در این استان اشاره کرد و گفت: «سالها پیش با پیشنهاد ساختن فیلم پهلوان «حسین گلزار» و در سالهای اخیر نیز با پیشنهاد ساختن فیلم «راه کربلا» به کرمانشاه آمدم اما متاسفانه با بیمهری مواجه شده و تلاشهایم نتیجهای نداد. در حالیکه کرمانشاه دارای پتانسیلهای زیادی از نظر فرهنگی و هنری است. برای مثال اولین خوشنویس ایرانی یعنی «میرزای کلهر» کرمانشاهی است لذا باید از این پتانسیلها استفاده شده و آنها را به کار بگیریم».
درخشنده در سال ۱۳۹۹ برای تلاشهایش در طی سالهای مداوم کار در حوزه سینما و ارتباط با مردم؛ برنده جایزه جشنواره «گلوبال» هندوستان شد. همچنین نامزدی بهترین فیلم و بهترین کارگردانی از سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم «زیر سقف دودی» در سال ۱۳۹۵، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران از سی و یکمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم «هیس! دخترها فریاد نمیزنند»، دیپلم افتخار از اولین دوره جشنواره فیلم «جیفونی» ایتالیا برای فیلم «رابطه»، لوح زرین بهترین فیلم و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی از ششمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» در سال ۱۳۶۶، دیپلم افتخار سومین جشنواره فیلم زنان از آرژانتین برای فیلمهای «پرنده کوچک خوشبختی» و «زمان از دست رفته»، مشعل طلایی دومین جشنواره فیلم «غیرمتعهدها» در کره شمالی برای فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» و پروانه زرین بهترین کارگردانی فیلم بلند از بیست و یکمین جشنواره فیلمهای کودکان و نوجوانان را در کارنامه هنری خود دارد.
از فیلمهای سینمایی درخشنده به عنوان کارگردان و تهیهکننده میتوان به «زیر سقف دودی»، «هیس! دخترها فریاد نمیزنند»، «حرفهایها»، «خوابهای دنبالهدار»، «بچههای ابدی»، «رویای خیس»، «شمعی در باد»، «عشق بدون مرز»، «زمان از دست رفته»، «عبور از غبار»، «رابطه» و …، همینطور فیلمهای مستند «ببر دره عشق»، «چشمههای دره سنگستان»، «رسول هرکول کوچک»، «گردنبندی از قاصدک برای خواهر»، «عروس برای آمنه»، «صنایع دستی ایران»، «موسیقی نواحی ایران» و … اشاره کرد.