در دهه‌‌‌‌‌‌های اخیر، کاربرد تکنولوژی‌‌‌‌‌‌های ارتباطی ازجمله رایانه و گوشی‏های هوشمند در زندگی بشر بسیار زیاد شده است. تعداد قابل توجهی از افراد به‌لحاظ موقعیت کاری، نیازهای شخصی و سرگرمی‏ها، ساعات‌ متمادی با چنین وسایلی کار می‌کنند. استفاده گسترده و طولانی‌مدت از رایانه براساس ضرورت‏های شغلی و زندگی و  پوسچر نامناسب حین کار و عدم رعایت اصول ارگونومی با افزایش خطر درد گردن، وضعیت سر به جلو، شانه گرد، کایفوز سینه‌‌‌‌‌‌ای و کمردرد در میان کاربران رایانه همراه شده است. براساس گزارشات هوتسوایت[۱](یک مؤسسه‌‌‌‌‌‌ پژوهشی در کالیفرنیا)، انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۰، کاربران جهان معادل ۲۵/۱ میلیارد سال در اینترنت حضور داشته باشند. این مسئله، افزایش چشم‌گیر استفاده از رایانه، گوشی‌های هوشمند و سایر وسایل ارتباطی را پیش‏بینی می‏‌کند.

اختلالات اسکلتی-عضلانی، یکی از مشکلات قابل توجه متخصصین در حوزه بهداشت شغلی در کشورهای صنعتی و در حال توسعه است که مشکلات متعددی (از اختلالات گذرا تا صدمات برگشت‌ناپذیر) را گریبان‌‌‌‌‌‌گیر شاغلین می‌‌‌‌‌‌کند. اختلالات اسکلتی-عضلانی یکی از دلایل مراجعه کارکنان به پزشک، غیبت از محیط کار، کاهش کیفیت زندگی و کاهش سطح بهره‏وری و راندمان شغلی است. در واقع می‏توان اذعان نمود که اختصاص ساعات زیادی از روز به کار با رایانه، همراه با عدم رعایت پوسچر و ارگونومی مناسب، بر عملکرد طبیعی ارگان‏های حیاتی، سیستم عصبی و تنفسی اثرگذار بوده و علاوه بر این، با نشستن مداوم و کاهش تحرک، برخی از گروه‌‌‌‌‌‌های عضلانی دچار سفتی و عدم انعطاف‏پذیری شده که کاهش دامنه حرکتی مفاصل را در پی خواهد داشت. بنابراین، نشستن طولانی‌مدت پشت رایانه، استراحت کم، توام با  پوسچر نامناسب سبب وقوع زود‌هنگام درد مزمن اسکلتی-عضلانی شده و این مسأله می‏تواند سلامت جسمی و روحی کاربران را تحت تاثیر قرار دهد. درواقع، پوسچر نامناسب، سر را از راستای طبیعی آن خارج می‌کند که این مسأله منجر به تحمیل وزن اضافی بر ارگان‏های تحمل‌کننده‏ وزن شده و نهایتاً سبب افزایش فشار بر سیستم اسکلتی- عضلانی نواحی گردن، کمربند شانه‌‌‌‌‌‌ای، بازو و ستون فقرات می‏شود. پژوهش‌ها نشان داده‌‌‌‌‌‌اند که احساس درد و ناراحتی در ناحیه کمر و گردن از مشکلات شایع کارکنان بوده و با کاهش کارایی فرد و تحمیل هزینه برای فرد و جامعه همراه است. هزینه‏های پزشکی و دارودرمانی، هزینه‏های بالای فیزیوتراپی و صرف وقت و انرژی سبب شده است تا راهکارهای پیشگیری از ابتلا به این اختلالات اسکلتی-عضلانی، به‌مثابه بهترین روش مطرح گردد.

نمونه‌‌‌‌‌‌های مشهودی از وضعیت نامطلوب بدنی کاربران رایانه هنگام قرارگیری پشت میز در سطح شهر

توجه به اصول ارگونومیک در محل کار یکی از راهکارهای اصلی برای پیشگیری یا کنترل چنین مشکلاتی است. در سال‏های اخیر تولیدکنندگان تجهیزاتی چون رایانه، صفحه کلید، ماوس، میز و صندلی اداری و سایر وسایل رایانه سعی نموده‏اند تا محصولات خود را مطابق با اصول ارگونومی طراحی و تولید نمایند؛ چراکه رعایت اصول ارگونومی سبب کاهش ناراحتی‏های چشم، سردرد و کمردرد در کاربران رایانه خواهد شد. این موضوع نشان می‏دهد که خود کاربر نیز باید پوسچر خود را هنگام کار با رایانه مطابق با استانداردها و اصول ارگونومی تغییر دهد؛ چراکه پوسچر صحیح نه‌تنها انحنای طبیعی ستون فقرات را حفظ می‏کند، بلکه فشارهای وارد بر اجزای بدن را به حداقل می‏رساند.

مطالعاتی که در حوزه ارگونومی محیط کار انجام شده، حاکی از وجود ارتباط بین محیط کار و استرس شغلی کارکنان است. گاهی اوقات دردهای ناشی از اختلالات اسکلتی – عضلانی با عدم رعایت اصول ارگونومیکی مرتبط شناخته شده است. به‌طوری‌که، بین اختلالات اسکلتی– عضلانی نظیر کمردرد در کارگران ساختمانی و درد شانه و گردن در کارمندان اداری، پرسنل درمان و پرستاران واحدهای نظامی، شرکت گاز، صنایع، دندان‌‌‌‌‌‌پزشکان، دانشگاه‏ها، کارگران مرتبط همسانی وجود دارد. در محیط‏های کاری مانندکافی‏نت‏ها و خدمات کامپیوتری و اینترنتی به علت انجام برخی کارهای کامپیوتری تکراری مانند تایپ و پر‌کردن فرم‌‌‌‌‌‌هایی برای مراجعه‏کنندگان، ممکن است کاربر حرکات مشابهی را مکرراً، بدون توجه به اصول ارگونومی صحیح و حفظ پوسچر مناسب انجام دهد. این مسأله می‌‌‌‌‌‌تواند منجر به، فقدان زمان برای استراحت و برداشتن فشار از روی عضلات و تاندون‏ها شده که در نهایت وقوع آسیب‏های اسکلتی-عضلانی را منجر می‌‌‌‌‌‌گردد. از سویی تعدد مراکز خدمات رایانه‏ای، کافی‏نت‏ها، گیم‏نت‏ها دفاتر پیش‏خوان و غیره، سبب اشتغال جمع کثیری از افراد در این مشاغل شده و می‏بایست به مسائل و مشکلات این قشر شاغل توجه نمود. از سوی دیگر، با توجه به اینکه این کاربران، شاغل در بخش خصوصی محسوب می‌‌‌‌‌‌شوند و برای آموزش و آگاه‌سازی این افراد برنامه‏ریزی خاصی وجود ندارد؛ احتمال ابتلای آنها به اختلالات اسکلتی-عضلانی نسبت به کارکنان سایر سازمان‏های دولتی به‌مراتب بیشتر است.

نتایج مطالعه‌‌‌‌‌‌ای که توسط دکتر گندمی و همکاران دربارۀ اختلالات اسکلتی عضلانی و اثرگذاری آن بر ابعاد کیفیت زندگی کاربران رایانه انجام شد، حاکی از آن بود که تعداد ۳% از کاربران رایانه در منطقه ایمن، ۱۶% در منطقه هشدار و ۷۸% در منطقه خطر قرار دارند. همچنین، در کاربران زن، گردن‌‌‌‌‌‌درد (۸۵%) و کمردرد (۷۵%) و در کاربران مرد، گردن‌‌‌‌‌‌درد (۵۵%) و کمردرد (۵۲%) شایع‏ترین مواضع درد بودند. علاوه بر آن ارگونومی محیط کار با ابعاد کیفیت زندگی کاربران رابطه معنا‏داری داشت. نتایج چنین مطالعاتی توجه به رعایت اصول ارگونومی محیط کار، توجه به اصول حفظ پوسچر صحیح پشت میز‌نشینی جهت پیشگیری از وقوع دردهای مزمن اسکلتی-عضلانی و درنتیجه مداخلات درمانی پرهزینه را خاطرنشان می‌نماید.

[۱] Hootsuite