به مناسبت درگذشت پروفسور «مسعود گلزاری»
خداحافظی مرد تاریخ کرمانشاه
سحر رنجبر | پروفسور «مسعود گلزاری»، سال ۱۳۱۳ در تهران به دنیا آمد. او دوران ابتدایى و متوسطه را در تهران، رشت و کرمانشاه گذراند و سپس در دانشگاه تهران رشته باستان‌شناسى را تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد. او از سال ۱۳۳۸ تا سال ۱۳۴۹ به مدت ۱۱ سال در دانش‌سراى تربیت معلم به تدریس مشغول بود و در این دوران همکاری‌هایی با هیئت‌هاى علمى باستان‌شناسى آمریکایى و آلمانى در کرمانشاه و تخت‌سلیمان آذربایجان داشت. گلزاری در سال ۱۳۵۰ عضو هیات علمى گروه باستان‌شناسى و هنر دانشگاه تهران شد و در رشته باستان‌شناسى گرایش تاریخ پیش از اسلام، دکترا و فوق دکترای خود را گرفت. او هر سال به مدت ۳ ماه، کاوش‌هایی علمی در تپه زاغه قزوین انجام می‌داد که این فعالیت‌ها را از سال ۱۳۵۱ با همراهی هیئت علمى باستان‌شناسى دانشگاه تهران آغاز کرد. به خصوص در منطقه غرب ایران بررسى و پژوهش‌هاى تاریخى و باستان‌شناسى زیادی دارد که دو دهه از زندگیش را صرف این کار کرد. گلزاری از سال ۱۳۵۶ به بعد در انگلستان به پژوهش در حوزه باستان‌شناسى مشغول شد. کتاب «ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ان- کردستان» او، یکی از اولین آثار جامع علمی با موضوع معرفی آثار باستانی و فرهنگی تاریخی کرمانشاه و کردستان است. در ۲۱ مهرماه ۱۳۹۷ مراسم بزرگداشتی در دانشگاه تهران به پاس‌داشت فعالیت‌های او در حوزه فرهنگ ایران، با حمایت موسسه تاریخ متون خواجه نصیرالدین طوسی، انجمن ایرانی تاریخ اسلام، موسسه فرهنگی هنری خوانش، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، کمیسیون ملی یونسکو، کمیته ملی موزه‌های ایران برگزار شد.
گلزاری کرمانشاه را از مهم‌ترین مناطق در گذشته تا به امروز می‌دانست و معتقد بود؛ هیچ استانی به لحاظ تاریخی به پای کرمانشاه نمی‌رسد چرا که اولین روستاهای جهان در اینجا شکل گرفته‌اند. او در افتتاحیه «هفته فرهنگی کرماشان» در خصوص کردها و کرمانشاه گفت: «از سال ۱۳۲۸ با کردها آشنا شده و از همان زمان شیفته کردها و غرب ایران شدم، مطالعه و تحقیقاتم در خصوص فرهنگ کرد و تاریخ غرب ایران شروع شد و اولین کتابم را در این زمینه با همکاری محمدحسین جلیلی از بزرگان کرماشان نوشتم. امیدوارم روزی برسد که ما واژه «کرماشان» را تلفظ کنیم، نه واژه «کرمانشاه» که ساخته و پرداخته بهرام چهارم است. کرماشان از ۱۲۵ هزار سال پیش تا اواخر دوره پهلوی، غرق در آثار تاریخی و باستانی است. دومین دهکده تاریخی جهان نیز «چیا خزینه قیسوند» در گنج‌دره هرسین و پس از آن «تپه سراب حصارسفید» کرماشان است. این آثار در کرماشان و این قدمت به پیش از دوران تاریخی برمی‌گردد و در دوران تاریخی نیز که به دو دوره تاریخ پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم می‌شود، کرماشان سهم بسیاری از آثار را به خود اختصاص داده است. در دوره مادها دو ماد کوچک و بزرگ وجود داشت که ماد بزرگ قسمت اعظم ایران را در برداشته و ماد کوچک آذربایجان و مناطق دیگر را شامل می‌شده است. در دوران مادها کرماشان هسته اصلی مقر ماد بزرگ بوده و تمام قدرت این حکومت در کرماشان متمرکز بوده است. سنگ‌نگاره داریوش که ۵۲۲ سال پیش از میلاد نگارش شده پرافتخارترین سند ملی ماست، چرا که خط برای نگارش آن در دوره هخامنشی اختراع شده است. در دوران پس از اسلام نیز دو سلسله کورد «حسنویه» و «بنو عناذ» را داریم که در هیچ کتب درسی اسمی از آن‌ها آورده نشده که این دو، هر کدام حدود ۱۳۰ سال حکومت کردند و تعداد زیادی مسجد در استان کرماشان در این دوره ساخته شد. کرماشان از دوران هخامنشیان تا به امروز از هر دوره تاریخی آثاری دارد و در زمینه آثار تاریخی، هیچ استانی در ایران نیست که پابه‌پای کرماشان قدم بردارد؛ زیرا آثار تاریخی تمام استان‌ها مشخص است و به طور معمول بیشتر استان‌ها تنها از برخی دوره‌های تاریخی اثر دارند و این کرماشان است که از همه دوره‌های تاریخی آثاری در دل خود دارد».
گلزاری پنجم مرداد ماه امسال، در سن ۸۶ سالگی به علت بیماری ریوی در بیمارستان شریعتی تهران درگذشت.
تالیفات:
- “گلزاری، مسعود، ج‍غ‍راف‍ی‍ای ش‍ه‍ری و روس‍ت‍اشناسی، تهران: کتابدار، ۱۳۸۶.
- گلزاری، مسعود و ناظمی‌راد، حمیدرضا،گزیده تاریخ ادبیات ایران: از کهن‌ترین دوران تا امروز، تهران: کتابدار، ۱۳۸۸.
- گلزاری، مسعود، کلیات علم اقتصاد (ترجمه، تلخیص و نوشته مسعود گلزاری)، تهران: کتابدار، ۱۳۸۶.
- گلزاری، مسعود، ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ان – کردستان، سلسله ان‍ت‍ش‍ارات انجمن آثار ملی: شماره ۱۴۷، تهران: انجمن آثار ملی، ۱۳۵۷.
- گلزاری، مسعود، بیستون و داریوش: یادبود پیروزی‌های داریوش یکم هخامنشی، تهران: نشر کتابدار، ۱۳۹۶.
ترجمه‌ها:
- اوئ‍و، ژان-ل‍وی‍ی،ایران باستان از آغاز تا پایان هخامنشیان، (ایران، جلد یکم)، ترجمه مسعود گلزاری و مهردخت وزیرپورکشمیری (گلزاری)، تهران: کتابدار، ۱۳۸۹.
- ل‍وک‍ون‍ی‍ن، ولادی‍م‍ی‍ر گ‍ری‍گ‍ور ی‍وی‍چ،ایران باستان: از اشکانیان تا فروپاشی ساسانیان، (ایران، جلد دوم)، ترجمه مسعود گلزاری و مهردخت وزیرپورکشمیری، تهران: کتابدار، ۱۳۹۴.
- ب‍م‍ب‍ارو، ف‍ی‍ل‍ی‍پ،گنجینه هنر اسلامی، ترجمه مسعود گلزاری و مهردخت وزیرپورکشمیری، تهران: کتابدار، ۱۳۸۹.
- م‍ل‍گ‍ون‍ف، گ‍ری‍گ‍وری وال‍ری‍ان‍ووی‍چ،س‍ف‍رن‍ام‍ه م‍ل‍گ‍ون‍ف به س‍واح‍ل ج‍ن‍وب‍ی دری‍ای خ‍زر: ۱۸۵۸ و ۱۸۶۰م، تصحیح، ت‍ک‍م‍ی‍ل و ترجمه مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۴.
تصحیح و ویرایش:
- رابینسون، اندرو،داستان نگارش (تاریخ خط)، ترجمه مهردخت وزیرپورکشمیری و زهره میرحسینی، ویرایش مسعود گلزاری، تهران: کتابدار، ۱۳۸۸.
- وزیرپورکشمیری، مهردخت،مرجع‌شناسی عمومی لاتین، ویراسته مسعود گلزاری، تهران: کتابدار، ۱۳۸۶.
- واسمن، آن،گ‍ام‌ه‍ای ن‍و در ارائ‍ه خ‍دم‍ات ک‍ت‍اب‍داران م‍درس‍ه‌ه‍ا: ت‍وص‍ی‍ه‌ه‍ای س‍اده برای م‍ت‍خ‍ص‍ص‍ی‍ان ک‍ت‍اب‍داری و ف‍ن‌آوری آم‍وزش‍ی در م‍درس‍ه، ترجمه مهردخت وزیرپورکشمیری و ش‍ای‍س‍ت‍ه خ‍زائ‍ل‍ی، وی‍راس‍ت‍ار مسعود گلزاری، تهران: دب‍ی‍زش، ۱۳۸۴.
- ف‍راه‍ان‍ی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌ب‍ن م‍ه‍دی،س‍ف‍رن‍ام‍ه م‍ی‍رزا محمدحسین ح‍س‍ی‍ن‍ی ف‍راه‍ان‍ی: ۱۳۰۲ – ۱۳۰۳ ه.ق، ب‍ه‌ک‍وش‍ش مسعود گلزاری، تهران: ف‍ردوس‍ی، ۱۳۶۲.
- نامی ، م‍ی‍رزا اب‍راه‍ی‍م،س‍ف‍رن‍ام‍ه اس‍ت‍رآب‍اد و م‍ازن‍دران و گ‍ی‍لان و…، به ک‍وش‍ش مسعود گلزاری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵.
- ادی‍ب‌ال‍م‍ل‍ک، ع‍ب‍دال‍ع‍ل‍ی‌بن علی،س‍ف‍رن‍ام‍ه ادی‍ب‌ال‍م‍ل‍ک به ع‍ت‍ب‍ات (دل‍ی‍ل ال‍زای‍ری‍ن)، تصحیح مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۴.
ادبیات کودک و نوجوان:
- اح‍ی‍ای‍ی، م‍ح‍م‍ود،۳۶۵ ق‍ص‍ه برای ب‍چ‍ه‌ه‍ای خ‍وب، ب‍ازن‍وی‍س‍ی م‍ح‍م‍ود اح‍ی‍ائ‍ی، زی‍ر ن‍ظر مسعود گلزاری، تهران: اش‍اره-دادجو، ۱۳۸۲.
- نخ‍ودی، ق‍ص‍ه‌پ‍رداز م‍ح‍م‍ود م‍ش‍رف آزاد ت‍ه‍ران‍ی، ت‍ص‍وی‍رگ‍ر م‍ح‍س‍ن م‍ح‍س‍ن‌پ‍ور، وی‍راس‍ت‍ار مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۷۵.
- خ‍ال‍ه ت‍پ‍ل‍ی، ل‍پ‍اش گ‍ل‍ی، ق‍ص‍ه‌پ‍رداز م. آزاد، ت‍ص‍وی‍رگ‍ر م‍ح‍س‍ن ح‍س‍ن‌پ‍ور، وی‍راس‍ت‍ار مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۷۵.
- ش‍ه‍ر س‍ب‍ا، ق‍ص‍ه‌پ‍رداز م‍ح‍م‍ود م‍ش‍رف آزاد ت‍ه‍ران‍ی، ت‍ص‍وی‍رگ‍ر م‍ح‍س‍ن م‍ح‍س‍ن‌پ‍ور، وی‍راس‍ت‍ار مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۷۵.
- م‍ش‍رف‌آزادت‍ه‍ران‍ی، م‍ح‍م‍ود،خ‍ان‍م خ‍ان‍م‌ه‍ا و ح‍س‍ن‍ک، ق‍ص‍ه‌پ‍رداز م. آزاد، ت‍ص‍وی‍رگ‍ر م‍ح‍س‍ن ح‍س‍ن‌پ‍ور، وی‍راس‍ت‍ار مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۷۵.
- ورن، ژول،م‍ی‍ش‍ل اس‍ت‍روگ‍ف، ترجمه و ت‍ن‍ظی‍م مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۹.
- ورن، ژول،ن‍اخ‍دای پ‍ان‍زده س‍ال‍ه، ترجمه مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۴.
- ورن، ژول،ف‍رزن‍دان ک‍اپ‍ی‍ت‍ان گ‍ران‍د، ترجمه مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۳.
- ورن، ژول،ف‍ان‍وس‍ی ب‍ر ت‍ارک دنیا، ترجمه و ت‍ن‍ظی‍م مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۴.
- توای‍ن، م‍ارک،م‍اج‍راه‍ای ه‍اک‍ل‍ب‍ری ف‍ی‍ن، ترجمه س‍وداب‍ه زرک‍ف، زی‍رن‍ظر مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۴.
- ل‍ن‍دن، ج‍ک،س‍پ‍ی‍د دن‍دان، ترجمه م‍ح‍م‍د ش‍اطرل‍و، زی‍رن‍ظر مسعود گلزاری، تهران: دادجو، ۱۳۶۴.” ۱
- ویکی پدیا