شمسی رنجبر | به تمامی افرادی که ساکن در یک شهر هستند شهرنشین می‌گویند اما بحث شهرگرایی که مفهوم آن به فرهنگ، شیوه زیست شهرنشینان و سبک زندگی باز می‌گردد با مفهوم شهرنشینی بسیار متفاوت است. تهدید ناشی از ویروس کرونا اهمیت شهرگرایی بر شهرنشینی را بر همگان مشخص می‌سازد و اصطلاح بحران (توصیف یک وضعیت ناگهانی که طی آن الگوهای معمول زندگی منهدم می‌شوند و مداخلات فوق‌العاده و اضطراری برای نجات، حفظ حیات و سلامت انسانی و حیات اجتماعی و شهری انجام می‌پذیرد) را مطرح می‌کند. در این راستا، مدیریت بحران کرونا، دارای سه مرحله اصلی؛ شناخت وضع موجود در لازم‌الاجرا بودن دستورالعمل‌های بهداشتی، تجزیه و تحلیل برنامه‌های کاربردی مورد تایید وزارت بهداشت و تدوین دستورالعمل اقدامات مراقبتی- درمانی است. اطلاعات مورد نیاز در سازماندهی مراحل مدیریت بحران از طریق تکنیک‌های آماری و روش‌های تحلیل در شرایط بحران مشخص می‌شود که این روش‌های تحلیل با هدف سلامت عمومی و به واسطه دستورالعمل‌های مرتبط با مهار بیماری کرونا در سطوح ارائه خدمات سرپایی و بستری تعیین می‌گردد. در نتیجه می‌توان چارچوب سازماندهی مراحل مدیریت بحران را به عنوان یک چارچوب جامع برای مطالعات مدیریت بحران کرونا در همه استان‌ها پیشنهاد کرد. از طرفی در رابطه با بحث تجزیه و تحلیل مطالعات مدیریت بحران کرونا نیز می‌توان به دو بخش اشاره کرد: شناسایی شاخص‌های آسیب‌پذیری ویروس کرونا و روش‌های تحلیل شدت آسیب‌پذیری این ویروس. بنابراین می‌بایست تدوین و شناسایی این شاخص‌ها به عنوان بخش اصلی تجزیه و تحلیل در فرایند جاری مدیریت این بحران لحاظ شود. با این توضیح هدف تحلیل حاضر، بررسی و تحلیل مدیریت بحران کرونا در فرایند شهرگرایی در شهر کرمانشاه است. شهر کرمانشاه به ‌عنوان یکی از مصادیق مهم منعکس‌کننده مفهوم شهرنشینی صرف در نظر گرفته شده است که در آن بحث فردگرایی بر جمع‌گرایی مطرح و ارجحیت دارد. در این میان فردگرایی رایج در کرمانشاه علت‌های مختلفی دارد که عبارت است از خودخواهی فرد، ترجیح منافع خود بر مصالح جمع، جدایی فرد از جامعه و پرهیز از مسؤلیت‌پذیری. اما در زمان حاضر، اصل جمع‌گرایی در بحران کرونا حائز اهمیت است که گروه‌های اجتماعی و افراد متقابلا تعهداتی نسبت به هم داشته باشند. در این راستا، تحقق آموزش، فرهنگ‌سازی و مشارکت مردمی در ستاد بحران و مقابله با ویروس کرونا، نیازمند وجود بستری مناسب و زمینه‌ساز می‌باشد که از آن به عنوان مدیریت بحران یاد می‌شود. شهروندی و رعایت حقوق شهروندی نتیجه و علت تعهد و مسئول بودن اجتماع در قبال جان دیگران می‌باشد و برای تحقق آن، فرصت‌دهی و مشارکت‌جویی در عرصه عمومی نیاز است. نقش شهروندان و انجام تعهد‌های شهروندی در توسعه فرهنگ شهرگرایی در زمان بحران کرونا بسیار حائز اهمیت است، زیرا شهروندان عاملی پویا برای جامعه محسوب می‌شوند و در عرصه‌های مختلف شهری حضور دارند.

بی‌توجهی شهروندان به پروتکل‌های بهداشتی و حضور در اجتماعات بدون ضرورت سبب شده استان کرمانشاه در زمره استان نگران‌کننده کشور در زمینه شیوع کرونا قرار بگیرد. در این راستا، استاندار کرمانشاه می‌گوید «وضعیت بیماری کرونا در کرمانشاه تکان‌دهنده است و باید فرمانداران شخصاً وارد شوند و مسائل را پیگیری و با گروه‌های پرخطری که سلامت مردم را به خطر می‌اندازند، برخورد کنند». همچنین، «محمودرضا مرادی»، رییس دانشگاه علوم پزشکی ‌کرمانشاه نسبت به یک “بحران فراگیر” در این استان هشدار می‌دهد و با اشاره به استمرار شیب صعودی مبتلایان کرونا در استان، می‌گوید: «در حال حاضر بطور متوسط روزانه ۸۰ تا ۹۰ مورد بستری جدید کرونا داریم که مدت بستری هر بیمار پنج تا شش روز است و اگر این آمار روزانه افزایش پیدا کند، با افزایش موارد بستری مواجه خواهیم شد». بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت، در حال حاضر ۳.۳۷ نفر بستری کرونا به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در استان داریم که بالا رفتن این شاخص از عدد سه به معنای قرارگیری در وضعیت “قرمز” کرونا است.

در این راستا، تهدید ناشی از ویروس کرونا نشان می‌دهد که شهروندان کرمانشاهی در ابعاد شهروندی یعنی رعایت ضوابط و پایبندی به اصول فرهنگ شهرگرایی، مسؤلیت‌پذیری و مشارکت‌پذیری در حد متوسط- روبه پایین می‌باشند. رعایت ضوابط در حد متوسط- روبه پایین توسط شهروندان را باید ناشی از عدم آشنایی آنها با دستورالعمل و توصیه‌های مرتبط با ویروس کرونا، عدم شفافیت برخی دستورالعمل و توصیه‌های بهداشتی، امکان تفسیرهای گوناگون از پروتکل‌های بهداشتی، فراهم نبودن امکانات معیشتی برای تمام اقشار، تک بعدی بودن برخی راهنماهای ایمنی زیستی و عدم اعمال محدودیت‌های لازم به طور مداوم دانست. همچنین، مهمترین عوامل اساسی در پایین بودن میزان مسؤلیت‌پذیری شهروندان کرمانشاهی را باید در عدم دسترسی به لیست دستورالعمل و برنامه‌های سلامت عمومی و عدم وجود یک سیستم تشویق و تنبیه مناسب در فلوچارت مدیریتی جستجو نمود. در نهایت، مشارکت‌جویی و همکاری در امور مختلف اجتماعی و دستورالعمل‌های درمانی مواجهه با کووید-۱۹، یکی از اصلی‌ترین ابعاد فرهنگ شهرگرایی می‌باشد که شهروندان کرمانشاهی آن را در حد متوسط- روبه پایین رعایت نموده‌اند که این مطلوب نیست. بنابراین، این عدم مشارکت را می‌توان در نتیجه بی‌تفاوتی اجتماعی، عدم فرهنگ تعاون و عدم رعایت دستورالعمل اختصاصی پیشگیری از ابتلا و انتشار ویروس کرونا دانست. بر مبنای آمار‌های صورت گرفته پراکنش آسیب‌پذیری در استان کرمانشاه در وضعیت قرمز می‌باشد و بر اساس شاخص‌های آسیب‌پذیری شهرگرایی آمار تعداد مبتلایان این ویروس رو به افزایش بوده است. در این راستا تهیه و اجرای طرح‌های آموزش همگانی و ساماندهی عملکردی- بهداشتی در کل استان ضروری است. بنابراین می‌توان اذعان نمود که نهادینه کردن و توسعه فرهنگ شهرگرایی در تدابیر اتخاذ شده توسط دولت در جلوگیری از سرایت ویروس کرونا در کشور و از جمله شهر کرمانشاه، با توجه به پتانسیل‌های موجود و ساختار در حال گذار آن، از رهیافت پمفلت آموزشی پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا برای عموم مردم باید قابل دستیابی باشد.

بر این اساس در تحلیل حاضر همانگونه که در قسمت بالا بیان شد، آمارهای رو به رشد شمار مبتلایان به ویروس کرونا در شهر کرمانشاه نشان‌دهنده بی‌توجهی افراد به حقوق شهروندی است که برای حل این بحران چند اصل زیر لازم‌الاجرا می‌باشند: حتی‌الامکان از خانه خارج نشوند، سعی کنند مهمان نپذیرند، در صورت خروج از خانه حتما ماسک بزنند، دستکش به دست داشته باشند و فاصله‌‌گذاری اجتماعی (فیزیکی) را رعایت کنند. همچنین پیامد همه‌گیری ناشی از ویروس کرونا به رفتارهای همه مردم بستگی دارد، لذا باید افراد مبتلا به این ویروس علاوه بر حفظ فاصله اجتماعی با دیگران، بیماری خود را به هیچ وجه پنهان نکنند. حسب شنیده‌ها از مراکز فرهنگی و اداری، افراد بیمار، ابتلای خود به این ویروس را پنهان کرده و در محل کار حاضر شده‌اند که عواقب خطرناکی را در پی داشته است. اگر افراد دارای علامت، سریعتر تشخیص داده شوند و درمان و قرنطینه در خانه انجام شود، باعث کاهش انتقال بیماری به خانواده و دوستان خود خواهند شد و این بزرگترین خدمت به خانواده و پایبندی به حقوق شهروندی است. برای اینکه شیوع این ویروس در استان ما شیب نزولی پیدا کند و آلودگی ایجاد شده به سرعت پایان بگیرد نیار به همکاری همه جانبه از طرف ادارات، مردم، مطبوعات، فضای مجازی، مدارس و… وجود دارد.

تاثیرات و تدبیر‌های پیشنهادی علاوه بر اینکه به طور عام کیفیت توسعه شهرگرایی را کنترل و هدایت می‌کنند می‌بایست منجر به پیشگیری از بحران و کاهش آسیب‌پذیری ناشی از این ویروس باشند.