«فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ»(روم ۳۰)

پس تو مستقیم روی به جانب آیین پاک اسلام آور در حالی که از همه کیشها روی به خدا آری، و پیوسته از طریقه دین خدا که فطرت خلق را بر آن آفریده است پیروی کن که هیچ تغییری در خلقت خدا نباید داد، این است آیین استوار حق، و لیکن اکثر مردم (از حقیقت آن) آگاه نیستند.

درآخرین روز ماه مبارک رمضان، آخرین تأمل قرآنی را به ارائه دیدگاهی درباره عید فطر اختصاص می‌دهم. متناسب‌ترین آیه قرآن با مناسبت عید فطر ، آیه ۳۰ سوره مبارکه روم است. آیه‌ی معروفی که که هر کس اندک آشنایی با قرآن داشته باشد بارها آن را تلاوت کرده است. این آیه به صراحت توحید و خداپرستی را که جوهره دین حنیف است امری فطری می‌داند؛ امری که در سرشت ابناء بشر به ودیعت نهاده شده و با اختلاف افراد و اختلاف زمانها و مکان‌ها دگرگونی نمی‌پذیرد. امور فطری نیاز به استدلال ندارند همچون درک زیبایی یک گل که اگر از کسی بپرسند این گل چرا زیبا است؟ خواهد گفت معلوم است که زیباست، دلیل نمی‌خواهد! درک فطری خدا نیز چنین درکی است. آدمی چون به درون خود نظر می‌اندازد ندایی از اعماق جان، او را به کمال مطلق و مطلق کمال دعوت می‌کند و در این درک وجدانی(درست همانند زیبایی گل) خود را نیازمند برهان نظری نمی‌بیند. حضرت فاطر الخلائق جل جلاله، نطفه انسانی را در بدو آفرینش مفطور بر این استعداد و قابلیت قرار داده است. بعضی از مفسران معتقدند منظور از گرفتن پیمان الهی بر توحید در نشئه ای به نام عالم ذر(ن.ک. به سوره اعراف آیه ۱۷۲) چیزی جز همین پیمان تکوینی و فطری نیست. فی‌الواقع نطفه آدمی ذره‌ای است که حامل خصیصه ذاتی خدا پرستی است و هر کاری هم بکنند این خصیصه و خصلت در نهاد او تغییر بردار نیست‌(لا تبدیل لخلق الله)؛ همچون بذری که سرشت خاصی دارد و اگر درشراط مناسب رشد و تحت مراقبت باغبان دلسوز و کاربلدی قرار گیرد قابلیت‌های نهفته در آن به فعلیت می‌رسد و به یک درخت پر بر و بار تبدیل می‌شود همینطور نطفه آدمی حامل قابلیت و قوه ای است که اگر تحت مراقبت باغبانان گلستان هستی یعنی پیامبران الهی قرار گیرد به فعلیت خواهد رسید و این فعلیت چیزی جز بندگی خدا نیست که در پرتو آن تبدیل به خلیفه‌الله یعنی مظهر و جلوه اسماء و صفات پروردگار عالم خواهد شد: «إنی جاعل فی الأرض خلیفه»(بقره ٣٠). عید فطر در حقیقت بازگشت به همان پیمان نخستین است و اصولا کارکرد اعمال عبادی از جمله روزه داری جز این نیست که آدمی را در مسیر بندگی ساخته و پرداخته می کند. ضمناً در میان اعمال عبادی روزه خالصانه‌ترین عبادت است زیرا ماهیت آن امساک و ترک است به خلاف سایر عبادات که از جنس فعل و اقدام است. شاید به همین دلیل خدای متعال در حدیث قدسی معروف می فرماید: «الصوم لی و انا اجزی به.»؛ عبادتی منحصر به فرد و مصون از دستبرد شیطان. امید میرود پس از یک ماه روزه داری، وعده جمیل «أنا أجزی به» که بزرگترین عیدی و مهمترین دستاورد ماه ضیافت الله است نصیبمان شده باشد. إن شاء الله.

عید فطرت بر مؤمنان مبارک باد.
تقویان ۳/ ۳/ ۹۹
۲۹رمضان ۱۴۴۱